एसईईको नतिजा र चिन्ता
विश्वनाथ खरेल २०८१, साउन ८ ११:२१ 
काठमाडौं । कुनै पनि राष्ट्रको विकासमा शिक्षाको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । यसले व्यक्तिहरूलाई आवश्यक ज्ञान र सिपहरू मात्र प्रदान गर्दैन तर समाजको समग्र प्रगति र समृद्धिमा पनि योगदान पुर्याउँछ । फलतः मुलुकमा, माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसईई), पहिले विद्यालय छाड्ने प्रमाणपत्र (एसएलसी) भनेर चिनिन्थ्यो । यो स्तर भनेको विद्यार्थीहरूको शैक्षिक यात्रामा एउटा महत्वपूर्ण कोशेढुङ्गा पनि हो । यसैक्रममा एसईईको नतिजा प्रत्येक वर्ष उत्सुकताका साथ पर्खाइन्छ किनभने यसले विद्यार्थीहरूको भविष्यमा दूरगामी प्रभाव पार्छ । यस अर्थमा भन्ने हो भने राष्ट्रमा एसइईको नतिजा, प्रवृत्ति, उपलब्धिहरू र यस महत्वपूर्ण परीक्षासँग सम्बन्धित सरोकारहरूको जाँच हुन्छ ।
नेपाल राष्ट्रिय परीक्षा बोर्ड (एनईबी)ले एसइई सञ्चालन गर्ने गरेको छ । यसले माध्यमिक शिक्षाको समाप्तिलाई चिह्न लगाउँछ र उच्च शिक्षाका अवसरहरूको लागि मुख्य बाटोको रूपमा कार्य गर्दछ । जुन एसईई परीक्षा सामान्यतया कक्षा १० को अन्त्यमा लिइन्छ । जब यसको नतिजाले उच्च माध्यमिक शिक्षा, प्राविधिक शिक्षा वा व्यावसायिक तालिममा थप अध्ययनका लागि विद्यार्थीहरूको योग्यता निर्धारण गर्छ । जुन विगतका वर्षहरूमा एसईईले शिक्षाको गुणस्तर सुधार गर्न र परीक्षा प्रक्रियालाई थप प्रभावकारी बनाउने उद्देश्यले धेरै सुधारहरू गरेको छ । यी प्रयासहरूको बाबजुद, एसईईको नतिजा नेपालको शिक्षा प्रणालीभित्र फराकिलो मुद्दाहरू झल्काउने गहन बहस र छानबिनको विषय बनेको छ ।
एसईर्ईको नतिजाले नेपालको शिक्षा प्रणालीभित्रको प्रगति र निरन्तर चुनौती दुवैलाई प्रकट गर्छ । जसलाई सरसर्ती हेर्ने हो भने ऐतिहासिकरूपमा, शिक्षाको गुणस्तर, स्रोतहरूको उपलब्धता र सामाजिक, सांस्कृतिक, राजनीतिक र आर्थिक अवस्थाजस्ता कारकहरूद्वारा प्रभावित, उत्तीर्ण हुने दरहरू महत्वपूर्णरूपमा भिन्न छन् । हालका वर्षहरूमा, समग्र उत्तीर्ण दरले सकारात्मक प्रवृत्ति देखाएको छैन । जसलाई हालसालै प्रकाशित ताजा तथ्याङ्कलाई अवलोकन गर्ने हो भने पनि माध्यमिक शिक्षा परीक्षामा सामुदायिक विद्यालयको नतिजा दयनीय देखिएको छ । जसमा भन्ने नै हो भने माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसईई) मा यो वर्ष दुई लाख २२ हजार चार सय ७२ विद्यार्थी कक्षा ११ मा भर्नाका लागि योग्य हुने गरी नतिजा निकाल्न सफल भए । यसलाई प्रतिशतमा भन्ने हो भने ४७ दशमलव ८७ प्रतिशत हुन जान्छ । तर योभन्दा बढी संख्या अर्थात् ५२ दशमलव १३ प्रतिशत विद्यार्थी भने कक्षा ११ मा भर्ना हुन अयोग्य भएका छन् । यसमा पनि ननग्रेडिङ (एनजी) मा दुई लाख ४२ हजार दुई सय ९८ विद्यार्थी परेका छन् । यो कक्षा ११ का लागि योग्य भएकोभन्दा धेरै संख्या हो । जुन स्तरीकृत अंक (जीपीए)को आधारमा एसईई नतिजा विगतभन्दा खस्किएको छ । विसं २०८० सालको एसईई दिएका विद्यार्थीले एक त पहिलोपटक नयाँ पाठ्यक्रमको परीक्षा दिएका हुन् भने प्रत्येक विषयमा सैद्धान्तिक (लिखित)तर्फ न्यूनतम ३५ प्रतिशत अंक ल्याउनैपर्ने बाध्यता पनि थियो । उदाहरणका लागि, सन् २०२० को एसइई नतिजाले झन्डै ८५ प्रतिशतको उत्तीर्ण दर रेकर्ड गरेको छ । जुन विगतका वर्षहरूको तुलनामा उल्लेखनीय सुधार पनि हो । यसरी पास दरमा भएको यो वृद्धिलाई शैक्षिक स्रोतहरूमा राम्रो पहुँच, शिक्षक तालिममा बढ्दो फोकस र पाठ्यक्रमलाई विद्यार्थीहरूका लागि थप सान्दर्भिक र आकर्षक बनाउने प्रयाससहित धेरै कारकहरूलाई श्रेय दिन सकिन्छ ।
एसइईको नतिजामा लैङ्गिक असमानता निरन्तर चिन्ताको विषय बनेको छ । परम्परागतरूपमा, केटाहरूले परीक्षामा केटीहरूलाई पछाडि पारेका छन् । यसले गर्दा लैङ्गिक असमानतासँग सम्बन्धित व्यापक सामाजिक मुद्दाहरूलाई झल्काउँछ । यद्यपि, हालका वर्षहरूमा केटीहरूले बढ्दोरूपमा राम्रो प्रदर्शन गर्दै र केही अवस्थामा, निश्चित क्षेत्रहरूमा केटाहरूलाई उछिनेर, यो अन्तर कम भएको देखिएको पनि छ । त्यसैगरी शिक्षामा प्रविधिको एकीकरण अर्को महत्वपूर्ण उपलब्धि पनि हो । जसमा डिजिटल उपकरण र अनलाइन स्रोतहरूको प्रयोगले विद्यार्थीहरूलाई जानकारी र सिकाइ सामग्रीको भण्डारमा पहुँच प्रदान गरेको छ । जसमा हेर्ने हो भने भौतिक पूर्वाधार सीमित भएका दुर्गम क्षेत्रहरूमा यो विशेष गरी लाभदायक छ । जुन अनलाइन लर्निङ प्लेटफर्महरू, डिजिटल पुस्तकालयहरू र भर्चुअल क्लासरूमहरूले विद्यार्थीहरूलाई भौगोलिक अवरोधहरू र कोभिड–१९ महामारीजस्ता चुनौतीहरूको बाबजुद आफ्नो शिक्षा जारी राख्न सक्षम बनाएको छ । यसै सन्दर्भलाई अवलोकन गर्ने हो भने उल्लेखनीय उपलब्धिहरू भए पनि नेपालमा एसईईको नतिजालाई लिएर धेरै चिन्ताहरू कायम छन् । यी सरोकारहरूले गहिरो प्रणालीगत समस्याहरू प्रतिविम्बित गर्छ । जुन थप समतामूलक र प्रभावकारी शिक्षा प्रणाली सुनिश्चित गर्न सम्बोधन गर्न आवश्यक छ । जसमा शिक्षाको गुणस्तर सुधार गर्ने प्रयासहरू भए पनि अझै पनि महत्वपूर्ण कमीकमजोरीहरू छन् । जसलाई सम्बोधन गर्न आवश्यक पनि छ । यसरी अर्कोतिर हेर्ने हो भने धेरै विद्यालयहरू, विशेषगरी ग्रामीण क्षेत्रहरूमा, योग्य शिक्षकहरू, पर्याप्त पूर्वाधार र आवश्यक सिकाइ सामग्रीको अभाव छ । फलस्वरूप, यी क्षेत्रका विद्यार्थीहरू पढाइलेखाइमा कमजोर भएका छन् । जसले गर्दा एसईईको नतिजामा असमानता निम्त्याउँछ । यसबाहेक राम्रो सिकाइ नहुँदा र परीक्षाउन्मुख शिक्षण विधिहरूमा केन्द्रित हुँदा विद्यार्थीहरूको आलोचनात्मक सोच र समस्या समाधान गर्ने सिपहरू विकास गर्ने क्षमतामा बाधा पु¥याउँछ । यसलाई सम्बोधन गर्न, अनुभवमूलक सिकाइ, सिर्जनशीलता र ज्ञानको व्यावहारिक प्रयोगलाई प्राथमिकता दिने शिक्षा प्रणालीको व्यापक फेरबदलको आवश्यकता छ । त्यसैगरी एसईई परीक्षालाई प्रायः उच्च दाँजोको परीक्षाको रूपमा हेरिन्छ । जसले विद्यार्थीहरूलाई ठूलो दबाब दिन्छ । यसमा पनि असफलताको डर र राम्रो अंक प्राप्त गर्ने चाहनाले विद्यार्थीहरूमा तनाव र चिन्ता निम्त्याउन सक्छ । जसले उनीहरूको मानसिक स्वास्थ्य र समग्र कल्याणलाई नकारात्मकरूपमा असर गर्छ । यसमा थपरूपमा परीक्षा परिणामहरूमा जोड्ले समग्र विकास र आजीवन सिकाइको महत्वलाई ओझेलमा पार्न सक्छ । यस किसिमको समस्यालाई न्यूनीकरण गर्न, निरन्तर मूल्याड्ढन, परियोजनामा आधारित सिकाइ, र रचनात्मक मूल्याड्ढनहरू समावेश गर्ने मूल्याड्ढनमा थप सन्तुलित दृष्टिकोण अपनाउन आवश्यक छ । यसले विद्यार्थीमाथिको दबाब मात्र कम गर्दैन तर तिनीहरूको शक्ति र सुधारका लागि क्षेत्रहरूको थप व्यापक बुझाइ पनि प्रदान गर्छ । त्यसरी नै शिक्षामा समानता र समावेशीकरण सुनिश्चित गर्नु महत्वपूर्ण चुनौती बनेको छ । जुन जातीय अल्पसंख्यक, अपाङ्गता भएका बालबालिका र न्यून आय भएका पृष्ठभूमिका सीमान्तकृत समुदायहरूले गुणस्तरीय शिक्षामा पहुँच गर्नका लागि प्रायः अवरोधहरू सामना गर्छन् । यी अवरोधहरूले कम सहभागिता दर र एसईई परीक्षामा खराब प्रदर्शनको परिणाम हुन सक्छ ।
समग्रमा भन्नुपर्दा शैक्षिक सत्र २०८० को नतिजा प्रकाशन भएको छ । करिब ५२ प्रतिशत परीक्षार्थी अनुत्तीर्ण हुनुलाई नै प्रमुख बहस बनाई समाचार र विभिन्न लेखका शीर्षकहरू बनाएको पाइन्छ । विगतमा पनि यस्तै हुन्थ्यो । केबल अनुत्तीर्ण हुने संख्याले सात÷१० दिन बजार तताउँथ्यो । यस समयमा हालसम्म दुई जनाले आफ्नो ज्यान समेत गुमाएका छन् । अतः देशमा एसईईको नतिजाले देशको शिक्षा प्रणालीभित्रका उपलब्धि र चुनौती दुवैलाई प्रतिविम्बित गर्छ । जसमा शिक्षामा पहुँच, शिक्षणको गुणस्तर र प्रविधिको एकीकरणमा उल्लेख्य सुधार भएको भए पनि कार्यसम्पादनमा असमानता, परीक्षाको दबाब र समानता र समावेशीकरणका मुद्दाहरूलगायत धेरै चिन्ताहरू कायम छन् । यी सरोकारहरूलाई सम्बोधन गर्न शिक्षक प्रशिक्षणलाई सुदृढ पार्ने, पूर्वाधारमा सुधार गर्ने, समावेशी शिक्षाको प्रवद्र्धन गर्ने, मूल्याड्ढन विधिहरू परिमार्जन गर्ने र सामाजिक–आर्थिक अवरोधहरूलाई सम्बोधन गर्ने बृहत् दृष्टिकोण आवश्यक छ । यी नीतिगत सिफारिसहरू कार्यान्वयन गरेर, राष्ट्रले सबै विद्यार्थीहरूलाई उनीहरूको पूर्णक्षमता हासिल गर्न सक्षम बनाउने थप समतामूलक र प्रभावकारी शिक्षा प्रणाली सिर्जना गर्न सक्छ । यो एसईई परीक्षा, एक महत्वपूर्ण कोशेढुङ्गा भए पनि शिक्षाको लागि व्यापक दृष्टिकोणको अंश हुनुपर्छ । जसले समग्र विकास, जीवनभर सिकाइ र विद्यार्थीहरूको समग्र कल्याणलाई प्राथमिकता दिन्छ ।
क्याटेगोरी : विचार / ब्लग
ट्याग : #Page 4
ताजा अपडेट
- भारतीय स्थल सेनाध्यक्ष पाँचदिने औपचारिक भ्रमण पछि स्वदेश फिर्ता
- मोरङको मिक्लाजुङ गाउँपालिका र जापानको मिनामिताने सहरबीच भगिनी सम्बन्ध
- युवा र युवती एकैठाउँमा मृत फेला
- राहदानी विभागको सेवा ठप्प सेवाग्राही आक्रोशित
- प्रतिनिधिसभा सचिव अधिकारीद्वारा राजीनामा
- स्वर्गीय राईप्रति अध्यक्ष दाहालद्वारा श्रद्धाञ्जली अर्पण
- ई–सेवाद्वारा ट्राफिक प्रहरीलाई मोबाइल फोन हस्तान्तरण
- फोहोरमैला व्यवस्थापन गर्न ढिलाइ नगरौँ: उपप्रधानमन्त्री सिंह
धेरैले पढेको
- सुनचाँदीमा सिन्डिकेट लगाएको भन्दै नेपाल राष्ट्र बैंकविरुद्ध सर्वोच्चको कारण देखाऊ आदेश
- समसामयिक राजनीतिक व्यङ्ग्य
- चिया पसल पनि कम्पनी ?
- ढोरपाटन जोड्ने सडक कालोपत्रे गरिँदै
- युनिश शाहीको गीत ‘धारिलो तिर˝ को भ्युज वान मिलियन नाघ्यो
- राजेन्द्र विमल र हरिहर शर्मालाई पुरस्कृत गरिने
- एक्सेल डेभलपमेन्ट बैंकको ट्राफिक प्रहरीलाई सहयोग
- इन्फिनिटी लघुवित्तको सातै प्रदेशमा तालिम सम्पन्न
तपाईको प्रतिक्रिया