ट्रम्पको विजय र दक्षिण एसियाली राजनीति
शंकर मान सिंह २०८१, कात्तिक २५ १३:१३ 
काठमाडौं । संयुक्त राज्य अमेरिकाको ४७ औँ राष्ट्रपतिको रूपमा डोनाल्ड ट्रम्पको निर्वाचित हुनुले नेपाल र अस्थिर मध्यपूर्व दुवैलाई असर गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा महत्वपूर्ण परिवर्तनको संकेत गर्छ । अमेरिका विश्वको महाशक्ति हो, सबैले यसलाई स्वीकार गर्छन् । तसर्थ, त्यहाँ हुन सक्ने कुनै पनि राजनीतिक परिवर्तन वा उथलपुथलले सम्पूर्ण विश्वलाई नै असर गर्छ । संसारभर अमेरिकी लगानी धेरै छ । अमेरिकामा राजनीतिले विश्वभरको व्यापार र सेयरबजारलाई असर गर्नेछ । किनकि व्यापार विशुद्धरूपमा अनुमान गर्ने खेल हो । कुनै पनि सानो राजनीतिक लहरले प्रथमतः व्यापारलाई असर गर्छ, जसले यसलाई सकारात्मक वा नकारात्मकरूपमा प्रतिक्रिया दिन्छ, जुन लहरको प्रकृतिमा निर्भर गर्छ । नेपाल पनि अपवाद छैन ।
अमेरिकी राष्ट्रपतीय चुनावमा पनि नाम परिवर्तन हुने भन्ने प्रश्न उस्तै छ र रहनेछ । क्लिन्टनदेखि बराक ओबामादेखि ट्रम्पदेखि बाइडेनदेखि पुनः दोस्रो पटक ट्रम्प कोही टम, डिक र ह्यारीसम्म । नेपाली राजनीतिज्ञ र जनताले जति चाँडो बुझ्नुपर्छ, अमेरिकीहरू धेरै रणनीतिक छन् र उनीहरूले अमेरिकी स्वार्थलाई प्राथमिकतामा राख्छन् । त्यसकारण ट्रम्प नेपालसँगको सम्बन्ध उनको विश्व सम्बन्धको सन्दर्भमा निकै सानो अंश भए पनि नेपाल र भारतबीच रहेको मुलुक भएकोले उनी मिलनसार हुनेछन् कि भनेर सोध्नु प्रासंगिक हुनेछ ।
सन् २०२४ मा अमेरिकी राष्ट्रपतिमा डोनाल्ड ट्रम्पको पुनरागमनले दक्षिण एसिया र मध्यपूर्वमा विशेष प्रभाव पार्ने विदेशी नीतिहरूलाई पुनः आकार दिनेछ । उनको अप्रत्याशित कूटनीतिक शैलीको लागि परिचित, उनको दोस्रो कार्यकालले यी क्षेत्रहरूका देशहरूलाई असर गर्ने तनाव, रणनीतिक पुनर्गठन र कूटनीतिक परिवर्तनहरूको अवधिमा प्रवेश गर्न सक्छ भन्ने अपेक्षा गरिएको छ ।
दक्षिण एसियाको तनावपूर्ण प्रत्याशा दक्षिण एसियाका देशहरूका लागि ट्रम्पको फिर्तीले आशा र चिन्ता दुवै ल्याएको छ । उनको अपरम्परागत कूटनीति, प्रायः साहसी चाल र आक्रामक अडानहरूद्वारा विशेषताले यस क्षेत्रमा अर्को वातावरण सिर्जना गर्नेछ । खासगरी बंगलादेश, पाकिस्तान र अफगानिस्तानलगायत दक्षिण एसियाका देशहरूले उनको दोस्रो कार्यकालले उनीहरूको भावी राजनीतिक र कूटनीतिक परिदृश्यलाई कसरी प्रभाव पार्छ भनेर नजिकबाट हेरिरहेका छन् ।
श्रीलंका र नेपाल श्रीलंका र नेपालप्रति ट्रम्पको नीतिले तत्काल भूराजनीतिक सरोकारहरू नभएसम्म उनको सीमित संलग्नताको व्यापक ढाँचालाई पछ्याउन सक्छ । श्रीलंकामा उनको प्रशासनले चिनियाँ प्रभावमा कुनै पनि परिवर्तनको प्रतिक्रिया दिन सक्छ, ट्रम्पको ध्यान सम्भवतः उनीहरूको आन्तरिक मामिलामा प्रत्यक्ष हस्तक्षेप गर्नुको सट्टा रणनीतिक पङ्क्तिबद्धता कायम राख्नमा हुनेछ । ट्रम्पले यस क्षेत्रमा चीनको प्रभावलाई रोक्न खोज्दा भारत र चीनबीचको नेपालको जटिल सन्तुलन कार्यले निरन्तर ध्यानाकर्षण गर्न सक्छ भन्ने अभिमत सार्वजनिक भएका छन् । नेपालले अध्यागमन नीतिहरू र विकास सहायतामा सम्भावित कटौतीमा कठिनाइहरूको सामना गर्न सक्छ, जसले नेपाली विद्यार्थी, व्यवसायीहरू र अमेरिकामा लगानी गर्ने अवसरहरूलाई असर गर्न सक्छ ।
साथै, इजरायलसँग ट्रम्पको बलियो साझेदारी र मोदीजस्ता नेताहरूको समर्थनले नेतान्याहूलाई बलियो बनाउन सक्छ । हमासको स्थिति, सम्भावितरूपमा इजरायल–हमास द्वन्द्वमा बढ्दो वृद्धिको नेतृत्व गर्छ । यो गतिशीलताले क्षेत्रीय गठबन्धनको आकार मात्र होइन मध्यपूर्वमा शान्ति प्रयासको भविष्यमाथि पनि प्रश्न खडा गर्छ ।
ट्रम्पको प्रशासनले विश्वव्यापी मामिलामा अमेरिका केन्द्रित रणनीतिलाई बलियो बनाउन सक्छ, जसले अमेरिकासँगको नेपालको सम्बन्ध र समग्र क्षेत्रीय स्थिरतालाई असर गर्छ । सरसरी हेर्दा डोनाल्ड ट्रम्प दोस्रो प्रशासनको लागि व्यापक योजनाहरू छन् । यहाँ उनले के प्रस्ताव गरेका छन्– राष्ट्रपति र अहिले निर्वाचित राष्ट्रपतिले प्रायः विवरणहरू छोड्थे । तर एक वर्षभन्दा बढी नीति घोषणाहरू र लिखित बयानहरूले एक व्यापक एजेन्डाको रूपरेखा प्रस्तुत ग¥यो जसले कर, नियमन र सांस्कृतिक मुद्दाहरूमा पारम्परिक रूढिवादी दृष्टिकोणलाई व्यापार र लोकप्रियतामा झुकाव दिन्छ ।
अमेरिकाको अन्तर्राष्ट्रिय भूमिकामा परिवर्तन
ट्रम्पको एजेन्डाले नागरिक अधिकारमा संघीय सरकारको प्रयासलाई पछाडि मापन गर्ने र राष्ट्रपतिको शक्ति विस्तार गर्नेछ । अमेरिकी निर्वाचनपछि उनको जितले नेपाली अर्थतन्त्र र घरेलु सेयर बजारको लागि के अर्थ राख्छ ? बजार पर्यवेक्षकहरूले विश्वास गर्छन् कि ट्रम्पको विजयले संयुक्त राज्य अमेरिकामा खर्च बढाउन सक्छ, सम्भावितरूपमा मुद्रास्फीतिमाथि राख्छ । थपरूपमा एक बलियो डलर र उच्च व्यापार अवरोधहरू पनि आशा गर्न सकिन्छ ।
छिमेकी मुलुक भारतको मौलिक शक्ति बलियो छ । गत महिनामा बहिर्गमनको नेतृत्वमा गरिएको सुधार वा समायोजन त्यसकारण उल्टो हुनुपर्छ । मध्यमदेखि दीर्घकालीनरूपमा संयुक्त राज्य अमेरिका र डोनाल्ड ट्रम्प दुवैसँग भारतको रचनात्मक सम्बन्धबाट सकारात्मक नतिजाहरू देखापर्नुपर्छ भने उनको यो विजयले सकारात्मक असर नेपालमा समेत पर्नुपर्छ । किनकि नेपालको विदेशी मुद्रा भारतीय मुद्रासँग पेग गरिएको छ ।
केही व्यक्तिको मतअनुसार भने ट्रम्पको नेतृत्वमा रिपब्लिकन सरकारले बढेको शुल्क र अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारमा थप संरक्षणवादी अडानका साथ व्यापार गतिशीलतालाई महत्वपूर्णरूपमा पुनः आकार दिन सक्छ ।
नेपालको लागि ट्रम्प विजयको के अर्थ छ ?
व्यापार, आप्रवासन र रक्षा प्रभावहरू डोनाल्ड ट्रम्प राजनीतिमा फर्किएपछि उनको सम्भावित दोस्रो कार्यकालले व्यापार, आप्रवासन र रक्षा नीतिहरूमा परिवर्तनहरूमार्फत नेपालको आर्थिक परिदृश्यलाई नयाँ आकार दिन सक्छ । त्यसर्थ, राजनीतिमा ट्रम्पको ‘व्यापार–केन्द्रित’ दृष्टिकोण र प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीसँगको उनको बलियो सम्बन्धले भारत–अमेरिका सम्बन्धलाई महत्वपूर्णरूपमा प्रभाव पारेको छ, यद्यपि उनको नीति प्राथमिकताहरूले अवसर र चुनौती दुवै सिर्जना गर्छ । यदि ट्रम्पले दोस्रो कार्यकाल सुनिश्चित गरेमा उनको प्रशासनको व्यापार, अध्यागमन र रक्षा नीतिहरूले भारतको आर्थिक परिदृश्यलाई परिवर्तन गर्न सक्छ ।
ट्रम्पको नीतिहरूले सुरुमा भारत–अमेरिका व्यापारमा तनाव ल्याउन सक्छ, उनीहरूले अवसरहरू पनि प्रदान गर्न सक्छन् । अमेरिकाले चीनबाट टाढा आपूर्ति शृङ्खलाहरू विविधीकरण गर्ने उद्देश्यले आफ्नो ‘चाइना प्लस वन’ रणनीति जारी राख्दा, भारतले वैकल्पिक उत्पादन केन्द्रको रूपमा थप लगानी र व्यापारलाई आकर्षित गर्न सक्छ ।
आप्रवासनः भारतको कार्यबलमा प्रभाव भारतीय पेसेवरहरू, विशेषगरी प्राविधिक क्षेत्रका व्यक्तिहरूले ट्रम्पको अध्यागमन नीतिअन्तर्गत चुनौतीहरूको सामना गर्न सक्छन् । अमेरिकी राष्ट्रपतिमा डोनाल्ड ट्रम्प निर्वाचित भएपछि नै विश्वको अर्थतन्त्रमा विभिन्न संकेत देखिए । डलरको मूल्य थप बलियो बन्यो, अधिकांश सेयरबजारमा हरियाली छायो, बिटक्वाइन बजारले पनि हालसम्मकै उच्च मूल्य पायो ।
नेपालकै सन्दर्भमा पनि अमेरिकामा हिजो डलर चार महिनायताकै सर्वाधिक उचाइमा पुग्यो । डलर इन्डेक्स मतगणना चलिरहँदा १०५.५ को इन्डेक्ससम्म पुगेको थियो । नेपालमा अमेरिकी डलरको मूल्य फेरि हालसम्मकै उच्च विन्दुमा पुगेको छ । कात्तिक २० गते डलरको मूल्य १३४ दशमलव ८९ रुपैयाँमा पुगेको थियो । २२ कात्तिकमा अमेरिकी डलरको बिक्री दर १३५ दशमलव १६ रुपैयाँको रेकर्ड मूल्यमा पुगेको हो । २२ कात्तिकमा डलर खरिद दर भने १३४ दशमलव ५६ रुपैयाँ छ ।
अमेरिकी निर्वाचनले भारतीय मुद्रा कमजोर हुँदा डलर महँगिएर नेपाली रुपैयाँ सबैभन्दा सस्तोस्तरमा झरेको हो । नेपाली रुपैयाँ र भारतीय मुद्राबीच विनिमय दर स्थिर छ । उपभोगका लागि आयात बढ्दा विदेशी मुद्राको भण्डारणमा कमी आउँछ । यसले गर्दा डलरको माग बढेर भारु कमजोर भएको विश्लेषण सञ्चारमाध्यमहरूले गरेका छन् ।
सामान्यतः डलरको मूल्य बढ्दा विदेशमा काम गर्ने नेपालीले पठाउने पैसा रेमिट्यान्स आयमा वृद्धि हुन्छ । डलरको वृद्धिले निर्यात व्यापारलाई राहत मिल्नेछ । तर वस्तुको निर्यात सीमित भएकाले नेपालले विनिमय दरबाट हुने लाभ भने उठाउन गाह्रो छ ।
अमेरिकासँगको नेपालको सम्बन्ध अनादिकालदेखिको छ र सन् १९४७ अप्रिल २५ मा कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना भएपछि नेपालको आर्थिक सम्बन्ध सुदृढ भएको छ । नेपाल–अमेरिका सम्बन्धलाई सुमधुर बनाउन उच्चस्तरीय भ्रमणको आदानप्रदानले पनि महत्वपूर्ण योगदान दिएको छ । नेपालको सामाजिक–आर्थिक अवस्थाको विकासका लागि संयुक्त राज्य अमेरिकाले सधैँ सहयोग गर्दै आएको छ । सन् १९४७ मा भएको वाणिज्य तथा मैत्री सम्झौता १९५१ मा प्राविधिक सहयोगका लागि भएको सामान्य सम्झौताले हाम्रा दुई मित्रराष्ट्रबीचको द्विपक्षीय सम्बन्धलाई सुदृढ बनाउन योगदान दिएको छ । पछिल्लो समय अमेरिकाले नेपालमा एमसीसीमार्फत समेत लगानी गरेको छ ।
नेपालले जहिले पनि अमेरिकी बजारलाई नेपाली उत्पादनका लागि महत्वपूर्ण बजार मान्दै आएको छ । धेरै हस्तकला, कागज उत्पादन, गहना, रत्न, ढुङ्गा अमेरिका निर्यात गरिन्छ । विगत दशकदेखि अमेरिका हाम्रो तयारी पोशाकको प्रमुख आयातकर्ता देश थियो, यो उद्योग जसले गरिबी घटाउन र उच्च रोजगारी दर सिर्जना गर्न मद्दत गरेको इतिहास छ ।
जलविद्युत्का अलावा नेपालमा पर्यटनको पनि ठूलो सम्भावना रहेको छ । नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा उपलब्ध गराउन सक्ने उत्कृष्ट बजार भनेको पर्यटन हो । त्यसैले पर्यटन क्षेत्रको विकासले नेपालको जीविकोपार्जन र आर्थिक स्थितिमा ठूलो परिवर्तन ल्याउन सक्छ ।
भन्सारमुक्त र कोटामुक्त प्रावधानसहित वा विना नै नेपालले हाल अमेरिकालगायत अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा झण्डै दुई वस्तु निर्यात गर्छ । निर्यातको यो अंशलाई व्यापारको आधुनिक प्रवृत्तिबाट मापन गर्ने हो भने नेपालले आफ्ना उत्पादनको प्रवद्धर्नका लागि अझै धेरै गृहकार्य गर्नुपर्ने देखिन्छ । नेपालले अप्रिल २०११ मा अमेरिकासँग व्यापार र लगानी फ्रेमवर्क सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको छ । अमेरिकाले नेपालसँगको सम्बन्धलाई अझ प्रगाढ बनाउन र नेपाली उत्पादक र निर्यातकर्ताहरूलाई रोक्न सक्ने कुनै पनि र सबै अवरोधहरू तोड्न तत्पर रहेको बताएको छ ।
नेपाललाई अतिकम विकसित मुलुकबाट विकासशील मुलुकहरूको समूहमा पर्याउने राष्ट्रिय लक्ष्य हासिल गर्न समेत अमेरिकी सहयोग र सहायताको जरुरत पर्छ । नेपालीहरूका लागि अमेरिका वास्तवमै एउटा यस्तो ठाउँ हो, जहाँ उनीहरू खुसी हुन सक्छन् र धेरै पैसा कमाउन सक्छन् र राम्रो जागिर, राम्रो शिक्षा र भविष्य पाउन सक्छन् । अधिकांश नेपालीले अमेरिकामा बस्ने अवसर पाउनेछन् । त्यसो भए नेपालीहरूले अमेरिकालाई मन पराउँछन्, उनीहरूले अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई पनि मन पराउँछन् ।
वामपन्थी, दक्षिणपन्थी, केन्द्रवादी, राजनीतिकरूपमा सक्रिय, गैरराजनीतिक, धनी, गरिब, शक्तिशाली, कमजोर, वृद्ध, युवा, उच्च शिक्षित, गरिब शिक्षित, अमेरिकालाई माया गर्नेहरू (लोकतन्त्र, स्वतन्त्रता) र अमेरिकालाई घृणा गर्नेहरू (पुँजीवादी शोषक, साम्राज्यवादी, युद्ध गर्नेहरू) तिनीहरू सबै अमरिका जान चाहन्छन् वा आफ्ना छोराछोरीहरूलाई अम्रिका पठाउन चाहन्छन् । सबै क्षेत्रका नेपालीका लागि अमेरिका प्रतिज्ञा गरिएको भूमि हो । जहाँ सडकहरू सुनले पक्की हुन्छन्, जहाँ रुखहरूमा पैसा फल्छ । जहाँ खुसी सुरु हुन्छ र कहिल्यै अन्त्य हुँदैन ।
नेपालमा मिलेनियम च्यालेञ्ज कर्पोरेसनअन्तर्गतका परियोजना कार्यान्वयनसम्बन्धी सम्झौता (एमसीसी कम्प्याक्ट) लागू भएको पनि एक वर्ष भएछ । सर्सरी हेर्दा, एमसीसी कम्प्याक्ट विसं २०८० भदौ १३ गतेदेखि पूर्णरूपमा लागू भएको अर्थात् ‘इन्ट्री इन टु फोर्स’ (ईआईएफ) चरणमा गएको स्मरण हुन्छ । मिलेनियम च्यालेञ्ज एकाउन्ट, नेपाल विकास समिति (एमसीए–नेपाल)ले एमसीसी नेपाल कम्प्याक्ट कार्यान्वयनमा प्रवेश गरेको पहिलो वर्ष विद्युत् प्रसारण लाइन निर्माण र सडक मर्मत सम्भारका काममा उल्लेख्य प्रगति भएको दाबी गरेको छ ।
दक्षिण एसियामा नेपाल अमेरिकासँग सबैभन्दा पहिले कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गर्ने राष्ट्रहरूमा अग्रपङ्क्तिमा पर्छ । नेपालमा अमेरिकाको सर्वोच्च प्राथमिकता कम्प्याक्टको निर्बाध कार्यान्वयन हो । समग्रमा ट्रम्पको दोस्रो कार्यकालमा नेपाल अमेरिका सम्बन्ध मजबूत हुने अपेक्षा राख्न सकिन्छ । किनकि उनको चुनाव समेत नेपाली आप्रवासीहरूले खुलेर उनको समर्थनमा रहेको देखिएको थियो । आउँदा दिनहरू र उनले कार्य सम्हालेपछि कसो हुने भन्ने प्रष्ट देखिने छ ।
क्याटेगोरी : विचार / ब्लग
ट्याग : #Page 4
ताजा अपडेट
- चिनियाँ दूतावासद्वारा ‘क्षत्रपाटी निःशुल्क चिकित्सालय’ लाई विद्युतीय सवारी हस्तान्तरण
- छ वर्षमा पनि बनेन गजेन्द्रनारायण सिंह अस्पतालको भवन
- जनसभामा जथाभाबी फोहोर गरेको भन्दै महानगरले एमालेलाई तिरायो १ लाख जरिमाना
- देशका अधिकांश भागमा आज मौसम सफा रहने पूर्वानुमान
- यस्तो छ आजका लागि विदेशी मुद्राको विनिमयदर
- विशेष अदालतको फैसलामा चित्त नबुझेको भन्दै आयोगले गर्यो सर्वोच्चमा पुनरावेदन
- अपराध र ठगी गर्नेलाई सरकारले छाड्दैन : प्रधानमन्त्री
- सरकारलाई असफल हुने छुट छैन: मन्त्री अधिकारी
धेरैले पढेको
- सुनचाँदीमा सिन्डिकेट लगाएको भन्दै नेपाल राष्ट्र बैंकविरुद्ध सर्वोच्चको कारण देखाऊ आदेश
- समसामयिक राजनीतिक व्यङ्ग्य
- चिया पसल पनि कम्पनी ?
- ढोरपाटन जोड्ने सडक कालोपत्रे गरिँदै
- युनिश शाहीको गीत ‘धारिलो तिर˝ को भ्युज वान मिलियन नाघ्यो
- राजेन्द्र विमल र हरिहर शर्मालाई पुरस्कृत गरिने
- एक्सेल डेभलपमेन्ट बैंकको ट्राफिक प्रहरीलाई सहयोग
- इन्फिनिटी लघुवित्तको सातै प्रदेशमा तालिम सम्पन्न
तपाईको प्रतिक्रिया