विकास पर्खिरहेको छ ‘तुई’ दाङ

दिपक बोहोरा
तुलसीपुर ।
तुलसीपुर उपमहानगरपालिकाको विकट क्षेत्रमध्येको वडा हो, तुलसीपुर–१३ । यसलाई ‘तुई दाङ’ भनेर पनि चिनिन्छ । तुई दाङलाई जिल्लाको अर्को उपत्यकाका रूपमा पनि लिइन्छ । देख्दा सुन्दर देखिन्छ ।

नामै काफी छ ‘फूलबारी’ । चारैतिर चुरे पहाड अनी बीचमा बसेका सुन्दर बस्तीहरू । देख्ने जति सबैलाई मन लोभ्याउने ठाउँ हो ‘फूलबारी । समग्र दाङको झल्को दिने भौगोलिक अवस्था भएकाले पनि यसलाई तुई (सानो) दाङले चिनिन्छ । घोराही उपमहानगरपालिका, लमही नगरपालिकासँग सिमाना पर्छ । दाङका तीनवटै सहर (तुलसीपुर, घोराही र लमही) को बीच केन्द्र पनि पर्छ । बजारकै केन्द्र पर्ने भएकाले धेरैजनाको गन्तव्य बन्ने गर्छ । देख्दा सबैले वयान गर्ने त्यो ठाउँको वास्तविक व्यथा भने फरक छ ।

उपमहानगरपालिकाको एउटा वडा भए पनि सडक सञ्जालका हिसाबले निकै नाजुक रहेको स्थानीय दीपशिखा घर्तीको भनाइ छ । ट्र्याक खोलिएको छ तर त्यसको स्तरोन्नतिको काम अघि बढ्न सकेको छैन । नाम फूलबारी छ, तर सिँचाइको उचित व्यवस्थापन नहुँदा फूलबारीमा फूलहरू नै फुल्न छाडेका छन् । यहाँका नागरिकले सिँचाइ सुविधा माग्न थालेको धेरे भयो तर पनि अझै सम्बोधन हुन सकेको उनको गुनासो छ । केही ठाउँमा स्यालो ट्युबेल जोडिएको भए पनि ती ट्युबेलमा पनि पानी आउन छोडेको उनको भनाइ छ । सिँचाइ नहुँदा हजारौं बिघा जग्गा बाँझो राख्नुपर्ने अवस्था रहेको छ ।

आकासे पानीको भरमा खेती गर्नुपर्ने त्यहाँका नागरिकको बाध्यता छ । फूलबारीको उत्पादनले वर्षमा तीन महिना मात्रै खाना पुग्ने र बाँकी नौ महिनासम्म कसरी दैनिकी चलाउने भन्ने चिन्ता रहने गरेको अर्का स्थानीय मोहन पौडेलले बताए । ‘अहिले युवाहरू गाउँमा छैनन् । युवाहरू सबै कमाउन कोही भारततिर त कोही तेस्रो मुलुकमा गएका छन्’, उनले भने, ‘जेष्ठ नागरिक र महिलाले नै गाउँ धानेका छन् ।

जागिरे तथा आम्दानीको अन्य स्रोत भएकाहरू मात्रै त्यहाँ बस्ने गरेका छन् ।’ विकास निर्माणले पछाडि पर्दा त्यहाँका नागरिकको स्तर पनि वृद्धि हुन सकेको छैन । गाउँको विकासमा खटिनुपर्ने युवाहरू अहिले भएको जग्गा पनि बाँझो राखेर विदेशमा पसिना बनाउनुपर्ने बाध्यता रहेको स्थानीय जुद्धबहादुर केसीले बताए ।

‘फूलबारीबाट तुलसीपुर बजार पुग्न बीच–बीचमा धेरै खोलाहरू तर्नुपर्छ । अन्य समयमा त सहज नै हुन्छ, तर वर्षात्को समयमा ‘फलामका च्यूरा’ चपाएसरह हुन्छ’, उनले भने, ‘ठाउँ–ठाउँमा खोलाहरू छन् तर ती खोलामा पुल बन्न सकेका छैनन् । केही खोलामा बन्ने प्रक्रियामा छन् भने केहीमा पुल कहिले बन्छ निश्चित छैन ।’ कोही बिरामी प¥यो भने पनि समयमै स्वास्थ्य संस्था पु-याउन समस्या हुने गरेको उनको भनाइ छ ।

फूलबारीमा खानेपानीको पनि त्यतिकै समस्या छ । अहिले केहीले कुवाको पानी प्रयोग गर्छन् भने केहीले खाला खोस्रेर पानीको जोहो गर्ने गरेको केसीले बताए । त्यहाँ सञ्चारको पनि समस्या छ । कुनै पनि फोनले राम्रोसँग काम नगर्ने स्थानीय भरत पौडेलले बताए । ‘यहाँका बासिन्दा फोनको टावर खोज्दै डाँडाकाँडा धाउनुपर्ने समस्या भने छिटै समाधान हुँदै छ’, उनले भने, ‘फूलबारीमा टेलिकमको टावर निर्माण भएको छ । काम लगभग अन्तिम चरणमा पुगेको छ, केही समयमा सञ्चालनमा आउने तयारी रहेको छ ।’

विकट क्षेत्र भएकाले सांसद कोमल वलीले फूलबारीको विकासमा चासो देखाएकी छिन् । उनले फूलबारीका विभिन्न क्षेत्रमा पुगेर त्यहाँको समस्या बुझेको बताइन् । उनले वडाको सिँचाइ, सडक, कृषि, स्वास्थ्य, सञ्चार, विद्युत्लगायत विकास निर्माणको कामलाई प्राथमिकतामा राखेर पहल थाल्ने जानकारी दिइन् । ‘फूलबारीलाई साँच्चीकै फूलबारी बनाउनु पर्छ’, उनले भनिन् । गाउँ–गाउँमा विकास गर्नका लागि मुलुकलाई संघीयतामा लगिएको भन्दै विकटका आवाजलाई विशेष प्राथमिकतामा राखेर काम गर्नुपर्ने उनले बताइन् ।