नगरको शीतभण्डार प्रयोगविहीन

इलाम ।
नौ वर्षअघि इलाम नगरपालिकाले छ करोड रूपैयाँ खर्चेर बनाएको शीतभण्डार प्रयोगविहीन बनेको छ । भारतीय दूतावासको आर्थिक सहयोगमा ठूलै तामझामका साथ जिल्लामा उत्पादित फलफूल, तरकारी भण्डारी गर्ने उद्देश्यले नगरले भवन बनाएको थियो । भण्डारणबेगर लामो समय फलफूल र तरकारी नटिक्ने तथा जिल्लाबाहिरबाट भित्र्याउनु पर्ने समस्या हल गर्न शीतभण्डारण बनाइएको थियो । शीतभण्डार बन्यो तर अहिलेसम्म प्रयोगमा आउन भने सकेको छैन ।

भण्डारण गरेर नगरले फाइदा लिनुको साटो मासिक बिजुलीको महसुल तिर्नुपर्ने बाध्यता छ । इलाम नगरपालिका–९ मा रहेको शीतभण्डारको क्षमता दुई हजार टनको छ । शीतभण्डार प्रयोगमा नआउँदा भवन लड्ने अवस्थामा पुगेको छ । भवन प्रयोगमा ल्याउन नगरले केही प्रयास पनि गरेकै हो । ठेक्काका लागि सूचना निकालियो तर ठेक्का लागेन । त्यही कारण अहिले भवन प्रयोगविहीन छ ।

नगरका बासिन्दाले बाहिरबाट तरकारी आयात गर्छन् । ‘हामीले ठेक्कामा लगाउन धेरै पटक सूचना निकाल्यौँ तर कोही आएन’, नगरका सूचना अधिकारी एवं प्रशासकीय अधिकृत रामकुमार साहले भने, ‘किसानले राख्ने आँट गरेनन्, बिग्रिन्छ कि भनेर डराए ।’ शीतभण्डार बनाए पनि प्रयोग नहुँदा लागत रकम नाश भएको छ भने भवन बिग्रिने अवस्थामा पुगेको छ । नगरले दूरदर्शिता अपनाउन नसक्दा शीतभण्डार प्रयोगमा आउन नसकेको हो ।

एकपल्टमा एकैखाले उत्पादन मात्र भण्डारण गर्न मिल्ने ‘सिङ्गल च्याम्बर’को भएकाले पनि शीतभण्डार सञ्चालनमा ल्याउन कठिनाइ भएको हो । फरकफरक जातका कृषिजन्य उत्पादन भण्डारण गर्न फरकफरक नै तापक्रम आवश्यक पर्दछ । फरक–फरक तापक्रममा फरकखाले तरकारी र फलफूललगायतका कृषिजन्य उत्पादन राख्न सक्नेगरी ‘मल्टि च्याम्बर’ बनाउनुपर्ने भए पनि हचुवाका भरमा शीतभण्डारको निर्माण गरिएकाले समस्या भएको कतिपयको आरोप छ ।

आफ्नै लगानीमा किबीको शीतभण्डारण : यता सदरमुकाममा करोडौँको शीतभण्डार त्यतिकै लडिरहेका बेला सन्दकपुर गाउँपालिकाका एक व्यक्तिले आफ्नै लगानीमा शीतभण्डार निर्माण गरेका छन् । साथीभाइको सहयोग र आफ्नै सीपमा किबी किसान तारामणि खतिवडाले शीतभण्डार बनाएका हुन् । खतिवडाले किबीकै भण्डारणका लागि भवन बनाएको बताए ।

आफ्नै बारीमा बनेको शीतभण्डारका लागि करिब एक महिना समय बनाउन लागेको खतिवडाको भनाइ छ । तीन लाख रूपैयाँमा निर्माण भएको शीतभण्डारमा १० हजार किलो किबी भण्डारण गर्न सकिन्छ । ‘आफूले सिकेकै सीपबाट मैले ‘कोल्डस्टोर’ बनाएको हूँ’ उनले भने, ‘कोल्डस्टोर बनाऊँ भनेर धेरैतरि चहारेँ तर कसैले नसुनेपछि पहिले विदेशमा सिकेको सीपले आफैँ बनाएको हूँ ।’

गत वर्ष यो शीतभण्डारमा तीन हजार किलो भण्डार गरेको र यस वर्ष यसको क्षमता बढाएर १० हजार किलो किबी भण्डारण गर्ने बनाएको खतिवडाले बनाए । स्थानीय स्रोतसाधन नै प्रयोग गरेर बनाइएको भण्डारमा छ महिनासम्म किबी भण्डार गर्न सकिने खतिवडाको जिकिर छ । ‘तापक्रम मिलाएर राख्न सक्दा लामो समय रहन्छ’, खतिवडाले भने, ‘यसमा म ९९ प्रतिशत सफल भएँ, यो साल पनि सफल नै हुन्छु भन्ने छ ।’