निकासी प्रवर्द्धनका उपाय
डा. सुमन कुमार रेग्मी २०७८, पुस ८ ११:३७ 
काठमाडौं । नेपालको निकासी बढ्न नसक्नाको कारणहरूमा निकासी गरिने वस्तुको कम उपलब्धता, निकासीमा सरकारको प्रतिबद्धतामा कमी, निजी क्षेत्रको निकासीमा कम चासो, प्रयास गर्दा गर्दै गुणस्तरमा कमी, अनुत्पादकमा बढी लगानी र निकासीमा कम मिहिनेत, लगानीमा छिटो प्रतिफल पाउने आसाले लगानी, निकासी बजारको खोजीमा सम्बन्धित सरकारी निकायको कम चाख र निकासी वातावरणमा औद्योगिक अशान्तिको असर मुख्य छन् ।
नेपालका विभिन्न जिल्लाका ग्रामीण क्षेत्र उत्पादित वस्तुहरू बिक्रीका लागि बजारको अभावमा व्यापारीहरू बजार खोजी गर्दै गरेको देखिन्छ । विभिन्न जिल्लामा पाइने अल्लो, चिराइतो जडीबुटीलगायत अरु निकासी वस्तुहरू व्यवस्थित राष्ट्रिय एकीकृत बजारको अभावमा जिल्लाका व्यापारीहरू रुमल्लिएका छन् । अधिकांश जिल्लाका धेरै गाउँमा जडीबुटीलगायत अन्य प्राकृतिक निकासी योग्य वस्तुहरू प्रशस्त रूपमा पाइन्छन् । ग्रामीण क्षेत्रमा उत्पादित वस्तुहरूलाई विभिन्न कठिनाइलगायत यातायातको अभावले पनि उत्पादित सामानले बजार पाउन सकेको छैन । नेपालका ग्रामीण क्षेत्रमा उत्पादित वस्तुहरूले बजार पाइएमा प्रशस्त फाइदा लिन सकिने देखिन्छ । तर कृषकको भनाइमा त्यस्ता वस्तु बिक्री नहुँदा जमिनमा नै त्यतिकै खेर गैरहेको छ ।
वीरगञ्ज र विराटनगरको सुख्खा बन्दरगाह भारतको मुख्य सहरसँग रेल–वे सञ्जालमा आबद्ध भइसकेको पनि धेरै भइसकेको छ । सुख्खा बन्दरगाहमार्फत तेस्रो मुलुकबाट आयात बढी भएको छ । सुख्खा बन्दरगाहका क्षमता पूर्ण रूपमा चालू छैनन् । यस सुख्खा बन्दरगाहले नेपाल, भारत र तेस्रो मुलुकसँगको ढुवानी खर्चमा तीसदेखि चालीस प्रतिशतसम्म कटौती हुने अपेक्षा गरे पनि त्यति नै प्रतिशत खर्च घटेको देखिँदैन । नेपाल र भारतबीचको गैरभन्सार अवरोध कम गर्न प्रयोगशाला सुधार र प्राविधिक कर्मचारीको क्षमता वृद्धि गर्न नेपाल भारत पछिल्ला व्यापार सन्धिमा उल्लेख छ तर सन्धिमा भएका यससम्बन्धी कार्यविधि र प्रयोगशाला दुुई देशबीच आपसी सहमतिका सन्धिमा उल्लेख प्रावधान कार्यान्वयनमा ध्यान गएको देखिँदैन ।
मुख्य भूमि चीन र तिब्बतको राजधानी ल्हासा र सिगात्से जोड्ने रेलमार्गको सञ्चालनबाट नेपाल र चीनबीचको व्यापार बढ्ने भनिए पनि त्यति बढ्न सकेको देखिदैन । यो रेल सञ्चालनपछि नेपाललगायत एसिया क्षेत्रको व्यापार वृद्धि हुने विश्वास लिइएकोे थियो । रेल मार्गले चीन –नेपाल व्यापार अभिवृद्धिको लागि ऐतिहासिक अवसर उपलब्ध गराएको छ । करिब दुई हजार किलोमिटर लामो चिङहाई ल्हासा रेल मार्ग जुलाई ४, २००६ देखि सञ्चालनमा आएको हो । सन् २०१३ सम्म नेपाली सीमावर्ती चिनियाँ सहर खासासम्म रेल–वे सञ्जाल विस्तार गर्ने निश्चित भए पनि यो रेलमार्ग सिगात्सेतिर मोडिएर केरुङतिर आउँदै छ । केरुङमा चीनले आफ्नोतर्फ पूर्वाधार विकास गरिसकेको छ । तर नेपालतर्फ पूर्वाधार केही छैन भने पनि हुन्छ । सिगात्सेबाट अगाडि केरुङतिर सन् २०२० मा आउने भनिएको चिनियाँ रेल सन् २०२१ मा पनि केरुङमा आउलाजस्तो छैन । तर नेपालले चीनको तीनवटा सुख्खा र चारवटा सामुद्रिक बन्दरगाह व्यापार तथा यातायात सन्धि र प्रोटोकलमा सही गरेर सचालनमा ल्याउन सकिने भएको तर केरुङमा कहिले चिनियाँ रेल आउने हो ठेगान भने भएको छैन ।
दुई ठूला मुलुक भारत र चीनको बीचमा रहेको भूपरिवेष्ठित नेपालको आफ्नो भूमिसम्म यो रेल सञ्जाल विस्तार गर्न लामो समयदेखि चीनसँग आग्रह गर्दै आएको थियो । चीनको रेल–वे सञ्जाल राजधानी बेइजिङ र अन्य सबै ठूला सहरमा जोडिएकोले पनि यसको महत्व बढी छ ।
नेपालले वैदेशिक व्यापारमा भारतको हिस्सा करिब सत्तरी प्रतिशत जति छ । चीनसँग पनि अघिल्ला वर्षभन्दा ०६९–७० पछाडि २०७७—७८ मा आउँदा निकासी र पैठारी बढ्दै गरेको अवस्था भए पनि २०७२ को भुइँचालो र २०७६ देखिको कोरोना भाइरसले निकै असर भइसकेको छ । स्याफ्रुबेँसी– रसुवागढी सडकले नेपालको चीनसँगको निकासी बढाउनेछ भनिए पनि २०७२ सालको भुइँचालो र २०७६ पछिका कोरोना भाइरसले नेपालको निकासी तथा पैठारीमा असर गरेको छ ।
चीनले नेपालबाट निर्यात हुने केही वस्तुलाई शून्य भन्सार सुविधा दिन सहमति भएको धेरै भएको छ । यसले मध्यचीन तथा तिब्बतमा नेपाली उत्पादनको प्रतिस्पर्धात्मक क्षमता बढ्ने र निर्यातको थप ढोका खुल्ने भनिएको थियो र छ । खासगरी कृषिजन्य उत्पादन, हस्तकला, घिउ, भाँडाकुँडा, चाउचाउ, मैदा, निर्माण सामग्रीलगायतका वस्तुहरूले बढी फाइदा लिन सक्नेछन् । चीनले दुई सय ७८ शीर्षकमा सुविधा दिन सहमति जनाए पनि धेरै वस्तु नेपालबाट निर्यात हुने प्रकृतिका छैनन् । हस्तकला, कपडा, वनस्पति घिउ, आलमुनियमका भाँडाकुडा, बिस्कुट, अगरबत्ती, चाउचाउ, मैदा सिमन्ट, फलामे छड आदि पनि सूचीमा पर्छन् ।
चीनसँगको व्यापारघाटा धान्नै नसक्ने गरी बढेपछि नेपालले शून्य भन्सारको प्रस्ताव ल्याएको हो । चीन, हङकङ र तिब्बत समेत जोड्दा नेपालको कुल व्यापारघाटा ६५ अर्बभन्दा बढी थपघट रहँदै आएको थियो ।
चीन सरकारले नेपाली उत्पादनको शून्य भन्सार दरको सूची थप गरेको छ । विगतमा सात हजार आठ सय नेपाली उत्पादनलाई भन्सार सहुलियत प्रदान गर्दै आएकोमा यसलाई बढाएर आठ हजार ३१ पु-याइएको छ । नेपाली वस्तुको प्रतिस्पर्धात्मक क्षमता बढाई व्यापार विस्तारका लागि सहयोग पु-याउन यस्तो सुविधा दिएको हो । यस्तो चीनले दिएको सुविधाबाट नेपालले भरपुर फाइदा लिन नितान्त आवश्यक छ ।
चीनसँगको सम्झौताले नेपालको निकासी व्यापारको आयतन बढाउन सहयोग अवश्य पुग्नेछ । शून्य भन्सार सुविधा सन २०१५ डिसेम्बरभित्र कार्यान्वयनमा ल्याउने सहमति भएको थियो । सन् २०१५ देख २०२१ आउँदा शून्य भन्सारको कदम शून्य नै भएको छ । स्मरण गरिन्छ कि सन २००७ मा चार हजार सात सय २१ वस्तुलाई शून्य भन्सार दरमा चीन प्रवेश सुविधा दिएकोमा सन २०१३ मा बढाएर सात हजार सात सय ८७ पु-याइएको थियो र पछि आठ हजार ३१ पुगेको थियो । यस सुविधाले नेपालबाट चीन निर्यात हुने ९७ प्रतिशत वस्तुले शून्य भन्सारमा प्रवेश पाउनेछन् भनिएको छ । तर पनि यो सुविधा व्यापारमा संलग्न तल्लो निकायसम्म पूर्वाधार नेपालको तल्लो निकायसम्म नहुँदा नेपालले यस्तो सुविधाबाट वञ्चित हुने यस पंक्तिकारको ठम्याइ छ । यस्तो सूचीमा नेपालको निकासी कम परेको भनिन्छ ।
चीन नेपालको लागि भारतपछि ठूलो व्यापारिक देश हो । हरेक वर्ष नेपालको चीनसँग व्यापारघाटा उच्च दरले बढ्दै छ । आव २०७५–७६ र २०७६–७७ मा नेपालबाट चीनमा क्रमशः करिब एक दशमलव ९६ र एक दशमलव १४ अर्बको निकासी भएको छ । २०७७/७८ मा पनि खासै अन्तर देखिएको छैन । यी त भए नेपालको उतरी मित्रदेश चीनतर्फको व्यापार ढाँचा र खाका । नेपालको भारतसँगको व्यापार अवस्था पनि त्यत्तिकै कहालीलाग्दो छ ।
नेपालको निकासी बढाउन नेपालको निकासी जति हुन्छ त्यति मात्र भारतबाट नेपालमा वस्तु आयात गर्न भारतसँग सौदाबाजी गर्नुपर्छ । नेपालको निर्यात वृद्धि गर्न अन्य उपायहरूमा निर्यात व्यवसायलाई आयकरवाट मुक्त गर्नुपर्ने, निर्यातकर्तालाई प्रदान गरिएको सुविधा कार्यान्वयन गर्नुपर्ने, निकासी प्रशोधन क्षेत्रको विकास गर्नुपर्ने देखिन्छ । बाह्य मुलुकमा हाम्रो उत्पादनको बारेमा बढीभन्दा बढी प्रचार प्रसार गरी व्यापार मेलामा भाग लिनुपर्ने देखिन्छ । नयाँ वाणिज्य नीतिमा झन्झटिलो नीतिहरूलाई समन्वय गरी निकासी प्रवर्द्धन उन्मुख बनाउँदै जानुपर्ने देखिन्छ ।
नयाँ वाणिज्य नीति २०७२ आए पनि निर्यातमा सरकारले सहुलियतपूर्ण नीति नियम तर्जुमा गर्नुपर्ने देखिन्छ । भारत, बंगलादेश, अफगानिस्तानजस्ता सार्क राष्ट्रहरूमा सहुलियतपूर्ण नीति दिएको कारण देशको निर्यात बढेको हो । सार्क राष्ट्रसँग प्रतिस्पर्धा गर्नसक्ने किसिमका नीति नियम आवश्यक छ । नेपालको निकासी प्रवर्द्धनमा निकासी वस्तुगत संघहरूले वार्षिक आफूसँग सम्बन्धित वस्तुहरूको निकासी कम्तीमा पनि वार्षिक रूपमा दुई–तीन प्रतिशतले मात्र बढ्ने हो भने पाँच वर्षमा नेपालको निकासी वृद्धि हुँदै जान्छ ।
नेपालको वैदेशिक व्यापार बढे पनि आव २०७६–७७ मा निर्यातभन्दा आयात १ः१४ को रेसियोभन्दा बढी छ । निर्यात बढाउने र व्यापार विविधीकरणको सम्भावना खोज्दै नेपालले सन् २००४ को अप्रिल २३ मा विश्व व्यापार संगठनको सदस्यता लिएको थियो । सदस्यतापछिको १७ वर्षमा नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारमा हिस्सा बढाउन नसकेको मात्र नभई व्यापारघाटा पनि बढ्दै गएको देखिन्छ । नेपालको कुल व्यापारमध्ये भारतसँग मात्र ६५–७० प्रतिशत भएको छ ।
नेपालको तेस्रो मुलुकसँगको व्यापारको लागि भारतका तीनवटा बन्दरगाह कोलकाता, भिशाखापटनम र हल्दियामा निर्भर नेपालको व्यापार सहजीकरणको कार्य सदैब चली नै रहेको छ । नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारमा करिब ३५ प्रतिशतभन्दा कम व्यापार भारतबाहेक तेस्रो मुलुकसँग हुने गरेको छ ।
नेपालको निर्यात तथा आयात व्यापारमध्ये आयातमा प्रयोेग गरिएको नयाँ बन्दरगाहा भिशाखापटनममार्फत प्रयोग गरी नेपालको निकासी व्यापारमा सीमित गरिआएको कोलकाता–हल्दिया बन्दरगाहामार्फत सञ्चालन गरिनु उपयुक्त हुनेछ । नेपालले प्रयोग गर्दै आएको प्राकृतिक सम्बन्ध रहेको कोलकाता बन्दरगाह प्राकृतिक रूपले नेपालको ठूला नदिहरूसँग जोडिएको छ । त्यसर्थ भारतको कोलकाता बन्दरगाह नेपालको प्रयोगको लागि निर्यातमा नियमित नै गरिनुपर्छ ।
कोलकाता भन्सारमा विलम्ब शुल्कका अलावा ठूलो व्यापारिक खर्च नेपाली व्यापारीले पटक–पटक व्यहोर्नुपरेको छ । नेपालको कुल निर्यातको ८० प्रतिशतभन्दा बढी निकासी पैठारी भारतीय सडक मार्ग र सुख्खा बन्दरगाहबाट हुनेगरेको छ ।
नेपालको कुल निर्यात कारोबारमा एचएस कमोडिटी कोडअनुरूप पाँच सयदेखि एक हजारभन्दा बढी किसिमका वस्तुहरू निर्यात भएको पाइन्छ । नेपालको निर्यात व्यापारमा क्षेत्रगत दृष्टिकोणवाट नेपालसँग व्यापार कारोबार गर्ने मुलुकहरूमा एसिया, अफ्रीका, अमेरिका, यूरोप, ओशेनियाका गरी लगभग एक सय ७० भन्दा बढी छन् । निर्यात व्यापार कारोबारमा धेरै वस्तु र एक सय ७० भन्दा बढी मुलुक देखिए पनि निकासी मूल्यको दृष्टिकोणले एक अर्बभन्दा बढी रकमको सात आठवटा वस्तुहरू मात्र छन् ।
नेपालबाट निर्यात हुने प्रमुख मुलुकहरूमा भारत, अमेरिका, बंगलादेश, अफगानिस्तान जर्मनी, फ्रान्स संयुक्त अधिराज्य, इटाली, टर्की, क्यानाडा, जापान र चीन रहेका छन् । नेपालको लागि निर्यातमा महत्वपूर्ण भनी पहिचान भएका र भविष्यमा नेपालको अर्थतन्त्रमा उल्लेखनीय भूमिका निर्वाह गर्ने वस्तुहरूको रूपमा व्यापार नीति २०७२, नेपाल व्यापार एकीकृत रणनीति २०७३ र अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार केन्द्रको निकासी सम्भाव्यता मूल्यांकन अध्ययनमा परेअनुरूप १९ वस्तुहरू समावेश छन् । यस व्यापार नीति र एनटीआईएस २०७३ को संशोेधनको तयारी भइरहेको हुनुपर्दछ ।
नेपालको वैदेशिक व्यापारका समस्यामा निर्यात व्यापारका समस्या बढी छन् । विकासोन्मुख देश नेपालमा यो समस्या अझ धेरै हुनु स्वाभाविक हो । निर्यात व्यापारको लागि उपयुक्त वातावरण हुनु आवश्यक छ । नेपालमा निर्यातका सम्बन्धमा अनुभव गरिएका समस्याहरूमा कृषि क्षेत्रका वस्तुहरूको उत्पादन निर्यातलाई लक्षित गरि व्यावसायिक रूपमा विकास हुन नसक्नु, विकसित वस्तु अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डअनुसार गुणस्तर नहुनु, निर्यातयोग्य वस्तुको उत्पादन विकास द्रुत गतिमा नहुनु, निर्यातयोग्य वस्तु विश्व बजारका क्रेताको जानकारीमा नआउनु, निर्यातमा अग्रस्थान ओगट्न सफल प्रमुख वस्तुहरूको मुख्य कच्चा पदार्थ पूर्णतया पैठारीमा निर्भर हुनु र निर्यातबाट आर्जित रकमको अत्यधिक हिस्सा कच्चा पदार्थको पैठारीमा खर्च गर्नुपर्ने बाध्यता छन् ।
देशमा राजनीतिक स्थिरता अद्यपि नहुन तर बिस्तारै व्यवस्थित बन्दै जानु, कोरोना भाइरसका कारण लकडाउन, सटडाउनजस्ता र अन्य बन्द हडतालको वातावरण, श्रमिक र उद्योगपतिबीच समझदारीको कमीजस्ता कारणले निर्यात व्यापारमा चुनौती देखिएका छन् । निर्यात कारोबारको मूल्य बढी हुनु पनि निर्यात व्यापारलाई असर पारेको मुख्य तत्व हो । निर्यातका वस्तुहरू संख्यात्मक रूपमा धेरै भए पनि केही सीमित वस्तुको मात्र निर्यातमा कम मूल्यमा नै बाहुल्यता देखिएको छ । यस्ता वस्तुको निर्यात सीमित देशमा केन्द्रीकृत भएको पाइएको छन् । अन्य निकासी वस्तुहरू परिमाणत्मक रूपमा ज्यादै कम रहेकोबाट क्रेताको मागबमोजिमको परिमाणमा वस्तु उपलब्ध गराउन समस्या देखिएको छ । निर्यातको विकासको लागि अग्र तथा पृष्ठ सम्बन्धहरूको विकासमा प्रभावकारिता आउन सकेको छैन । निर्यातको लक्ष्य परिमाणत्मक रूपमा तोकी वस्तुको उत्पादन कार्य समन्वयात्मक किसिमबाट हुन सकेको छैन ।
गुणस्तर परीक्षण कार्य निरन्तर हुन नसक्नु र गुणस्तर विकाससम्बन्धी पूर्वाधार व्यवस्था सामान्य अवस्थामा रहनुको साथै निर्यात वस्तुको विकास व्यवस्था, स्तरीय अनुसन्धान तथा वैदेशिक व्यापार व्यवस्थापनसम्बन्धी जनशक्ति को विकास कार्य प्रभावकारी रूपमा हुन सकेको छैन । निर्यात प्रवर्द्धनका लागि प्रवर्द्धनात्मक कार्यक्रमहरू आवश्यक छ । वाणिज्य क्षेत्रको नीतिगत व्यवस्था समयानुकूल परिमार्जन हुन सकेको छैन । निर्यातको प्रक्रियागत कार्यलाई सरलीकरण गर्ने र निर्यात वस्तुहरूको उत्पादन र निर्यातका सम्बन्धमा समय–समयमा आउने अवरोधहरूको समाधान हुनुपर्नै देखिन्छ ।
कम वजन तथा बढी मूल्यका निर्यात वस्तुको विकास तथा केही निर्यात वस्तुमा मूल्य अभिवृद्धि गर्न सकिने सम्भावना छ । त्यस्ता वस्तुको उत्पादन प्रोत्साहन गरिनुपर्छ ।
उपयुक्त समस्याहरू समाधान गर्न निर्यातलाई लक्षित गरी उत्पादन विस्तार गर्नुपर्ने, देशगत रूपमा व्यापार विविधीकरण गर्नुपर्ने, निर्यात वस्तुको विकास कार्यक्रमहरू प्रोत्साहन गर्नुपर्ने, निर्यात एवं गुणस्तर परीक्षण पूर्वाधारहरूका व्यवस्था गर्दै जानुपर्ने, सम्बेष्ठन प्रणाली सुधार गर्नुपर्ने, कम वजन र बढी मूल्यका साथै बढी मूल्य अभिवृद्धि हुने वस्तुको पहिचान र विकास र निर्यातमा जोड दिनुपर्ने देखिन्छ । अन्य समस्या समाधान गर्ने उपायहरूमा निर्यातमा सहुलियत ब्याजदरमा ऋण प्रवाह गर्नुपर्ने, वाणिज्य क्षेत्रका नीतिगत व्यवस्थालाई परिमार्जन गर्नुपर्ने, निर्यातगृहको स्थापना कार्यान्वयन गर्नुपर्ने, निर्यातको प्रक्रियागत कार्यलाई सहज गर्नुपर्ने, निर्यातको क्षेत्रका सम्भावनाहरू पहिचान गर्न विदेशस्थित नेपाली कुटनीतिक नियोगहरूलाई परिचालन गर्नुपर्ने र निर्यातजन्य वस्तको उत्पादन र प्रवर्द्धनमुखी संस्थाहरूको संयोजन गरी वस्तु विकास र बजार प्रवर्द्धन गर्दै जानुपर्ने मुख्य छन् ।
अर्बौँको आयात भइरहेको अवस्थामा आयात कम गरी निर्यात बढाउनको लागि उत्पादनमा जोड दिन सरकारको स्पष्ट नीति र योजना नै चाहिन्छ । कृषि प्रधान देश नेपालले एक महिनामै पाँच अर्ब रुपैयाँको चामल आयात गरेको देखिन्छ । नेपालको वैदेशिक व्यापारको प्रवृत्ति नेपालको पक्षमा लाभ हुनेगरी वर्षौँ देखा नपर्नु सोचनीय अवस्था छ । सन् १९५२ पछि विश्व व्यापारमा वृद्धि भएको पाइन्छ । दोस्रो विश्वयुद्धमा व्यापार राम्रोसँग फस्टाउन पाएन । आव २०४६/४७ मा वस्तु व्यापारको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको अनुपात २२ दशमलव सात प्रतिशत रहेकोमा आव २०७५/७६ मा उक्त संख्या बढेर ४३ दशमलव आठ प्रतिशत पुगेका थियो । २०७/७७८ आउँदा यो झन् घटेको छ । तर वस्तु व्यापारघाटाको आकार बढ्दै गए पनि आन्तरिक र पुँजीगत वस्तुका आयात झण्डै ८० प्रतिशत रहनु सकारात्मक पक्ष रहेको छ ।
क्रमशः बढदै गएको सन्दर्भमा संरचनामा सुधार गरी प्रतिस्पर्धात्मक क्षमताको विकास गरी आन्तरिक उत्पादन वृद्धि गर्दै बढ्दो व्यापार असन्तुलनलाई नियन्त्रण गर्न जरुरी देखिन्छ । विसं २०३० को दशकमा नेपालको वस्तु निर्यातको जीडीपीको पाँच दशमलव चार प्रतिशतको अनुपात विसं २०६० को दशकदेखि घट्दै आव २०७७/७८ मा आइपुग्दा दुई दशमलव आठ प्रतिशत कायम हुनुले नेपालको वैदेशिक व्यापारको प्रवृति घट्दो क्रमशः देखाउँछ । यो चिन्ताको विषय हो । त्यस्तै आयात वर्ष २०३९/४० मा आयाततर्फ जीडीपीको १८ दशमलव सात प्रतिशत र विसं २०३० को दशकमा औसतमा १३ दशमलव नौ प्रतिशत रहेको थियो । बीचका वर्षहरूमा आयातमा केही प्रतिशत तलमाथि भए पनि २०७५/७६ सम्म आइपुग्दा आयातमा उल्लेख्य वृद्धि भई करिब ४० दशमलव नौ प्रतिशत पुगेको छ । प्रमुख निर्यात भएका वस्तुहरूमा वनस्पति घिउ, जुट र जुटका सामान, पस्मिना, तामाको तार, अदुवा, अलैँची, धागो, आयुर्वेदिक, औषधिलगायतका वस्तुहरू भारतर्फ निर्यात भएका थिए ।
तयारी पोसाक, चाँदीका गहना, हस्तकलाका सामान, नेपाली कागत, चियालगायतका वस्तु अन्य देशमा निर्यात हुनेगरको छ । तर २०७० सालको दशकमा आइपुग्दा उल्लिखित वस्तुहरू निर्यातमा उल्लेख्य रूपमा घटेको देखिन्छ । प्रमुख आयातित वस्तुहरूमध्ये पेट्रोलियम पदार्थ, सवारीसाधनका पार्ट, सिमेन्टलगायतका वस्तुहरू, भारतबाट आयात हुनेगरेको देखिन्छ भने अन्य देशहरूबाट समेत उक्त वस्तुहरू आयात भएको देखिन्छ । नेपालको व्यापारघाटा हरवर्ष बढ्दै गएको देखिन्छ । वैदेशिक व्यापारको आकार उल्लेखनीय वृद्धि भएको छ तर निर्यात भने सोहीअनुरूप बढ्न सकेको देखिँदैन । निर्यातको जीडीपीसँगको अनुपात घट्दै गएको छ । आव २०७६/७७ मा १२ खर्ब ९४ अर्ब ५१ करोडको कुल व्यापारमा झण्डै ११ खर्ब त व्यापारघाटा नै भएको थियो । तर २०७७/७८ मा व्यापारघाटा १३ खर्ब पुगेको देखिन्छ । लेखक व्यापार तथा निकासी प्रवर्द्धन केन्द्रका पूर्वनायब कार्यकारी निर्देशक हुन् । (आर्थिक दैनिकबाट)
क्याटेगोरी : विचार / ब्लग
ताजा अपडेट
- तनहुँ बस दुर्घटनाः बस चालकको मृत्यु
- परिवार नियोजन सङ्घको केन्द्रीय अध्यक्षमा डा श्रेष्ठ निर्वाचित
- रवि लामिछानेविरुद्ध काठमाडौँबाट पक्राउ पुर्जी जारी
- राष्ट्रपतिसमक्ष नवनियुक्त राजदूतको शपथ
- रास्वपाले दोस्रो चरणको आन्दोलन चलाउने
- साइबर प्रविधिमा आधारित ठगीमा विद्यार्थी बढी संलग्नः राष्ट्र बैंक
- जानकी विवाह महोत्सवको निम्तो दिन मुख्यमन्त्रीको टोली अयोध्या प्रस्थान
- बीमा प्राधिकरण र एक्चुरियल सोसाइटीबीच सम्झौता
धेरैले पढेको
- सुनचाँदीमा सिन्डिकेट लगाएको भन्दै नेपाल राष्ट्र बैंकविरुद्ध सर्वोच्चको कारण देखाऊ आदेश
- समसामयिक राजनीतिक व्यङ्ग्य
- चिया पसल पनि कम्पनी ?
- ढोरपाटन जोड्ने सडक कालोपत्रे गरिँदै
- युनिश शाहीको गीत ‘धारिलो तिर˝ को भ्युज वान मिलियन नाघ्यो
- राजेन्द्र विमल र हरिहर शर्मालाई पुरस्कृत गरिने
- एक्सेल डेभलपमेन्ट बैंकको ट्राफिक प्रहरीलाई सहयोग
- इन्फिनिटी लघुवित्तको सातै प्रदेशमा तालिम सम्पन्न
तपाईको प्रतिक्रिया