काठमाण्डौं,फागुन २३
इतिहासको कालखण्डमा बितेर गएको मध्ययुगीन समाजलाई बर्बर युगको समाज मानिन्छ । त्यतिबेला मानिसले मानिसमाथि अत्याचार गर्थे । मानिसको आफ्नो निजी सम्पत्तिको विकास पनि भएको थिएन र भविष्यका लागि सम्पत्ति सञ्चित गर्नुपर्छ भन्ने ज्ञान पनि थिएन । जब मनुष्य मगजमा सम्पत्ति र सञ्चितिको कुरा जन्मिए, तब मात्रै यो संसारमा समृद्धिको घाम लाग्न थाल्यो । मनुष्यमा लोभ, ईष्र्या, सञ्चिति श्रम साधना आदि भावनाको विकासको कारण नै आजको समाजको भौतिक सम्पन्नताले यो रूप धारणा गरेको हो । आज कमाएर मात्रै पनि हुँदैन । यसको उपयोग भोलि पनि गर्नुपर्छ भन्ने चेतसँगै मनुष्य जीवनको बृहत्तर विकासको सम्भावना बढ्न थाल्यो । इतिहासको कालखण्डमा जब मानिस आफैँ आफ्नो जातिको, समाजको वृद्धि र विकासका लागि लाग्न थाल्यो अनि सेवा भावनाको पनि विकास भयो । सेवा भनेको उपकार हो । अरुको हितका लागि काम गरौँ भन्ने व्यक्तिगत वा सामूहिक चेतना नै सेवासँग सम्बन्धित छ । सेवा समाज वा समुदायसँग जोडिएको हुन्छ । हाम्रा पूर्वीय धार्मिक ग्रन्थमा सेवा र धर्मका बारेमा व्यापक लेखिएको छ । परम्परागत धार्मिक प्रवृत्तिको पछ्याइले पनि मानिसलाई सेवा गर्नुपर्छ भन्ने मनमा लागिरहेको हुन्छ । समाजसेवामा आज धेरै व्यक्ति संघसंस्था लागेका छन् । दिन प्रतिदिन समाज सेवाको रूप परिवर्तन हुँदै छ । अमेरिकी रास्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले आफूले गरेका हरेक कुराको फेरिहस्त फेसबुक र टुइटरमा राखेका हुन्छन् । सोसल मिडियाको एउटा सबैभन्दा फाइदाको कुराचाहिँ यसले व्यक्तिले आफ्नो इच्छाका कुराहरू अरुको नजरसम्म सिधै पु¥याउन सक्छ । सोसल मिडिया केही हदसम्म एउटा छल पनि हो । तपाईंले गरेको आफ्नो कामको प्रचार चाहनुहुन्छ भने फेसबुकमा हाल्नुहुन्छ । हिजोआज यस्तो देखिन्छ कि सोसल मिडियामा के पोष्ट गर्नुहुन्छ र के पोष्ट गर्न हुन्न भन्ने कुरालाई समेत मान्छेहरूले मतलव राख्न छोडिसकेका छन् । राम्रो काम गरेको कुरा त पोष्ट गरे गरे तर श्रीमतीलाई अँगालो हालेको र म्वाइ खाएको तस्बिरसमेत पोष्टयाएर दुनियाँलाई आफ्नो गोप्य कार्यसमेतको प्रचारप्रसार गर्न थालेका छन् । नेपालीको फेसबुक मोह गज्जबको छ । सबलाई भाइरल हुने रोगले सताएको छ । भाइरल हुनु भनेको ठुलो मान्छे भएको जस्तो प्रतीत गर्छन आजका युवाहरू । समाजसेवा गरेको भनेर आफूले सहयोग व्यक्तिहरूबीच फोटो खिचेर फेसबुकमा नपोष्ट्याई सामाजिक सेवा गरेको नठहरिने भैसक्यो । फेसबुकको लाइक र कमेन्ट नै एउटा सामाजिक अभियन्ताको ओखती भैसकेको छ ।फेसबुक फेसन बनेको छ । जस्ता पनि पत्रकार बनेका छन् ।
माइक उचालेर अन्तरवार्ता लिने पत्रकार भयो र भैँसीले पादेको जस्तो बोल्ने महान जानकार महान विद्वान भैगए । जे पनि बोल्न पाइने, जे पनि भन्न पाइने, जे पनि लेख्न पाउने, जे पनि गर्न पाइने छुट ल्याइदिएको छ गणतन्त्रले नेपालमा । भान्सामा चामलको जोहो होस् कि नहोस् सबलाई बोल्ने हक ल्याइदिएको छ गणतन्त्रले । हामी नेपालीले केरा पायौँ भने बोक्रैसमेत चपाउने बानी छ । एक जना मित्र छन्, तिनी आधा–आधा घन्टामा फेसबुकमा फोटो अपलोड गर्छन् । आजकल टिभी हेर्नु पर्दैन । लाइभ प्रसारण हुन्छ, फेसबुक लाइभ । अनस्क्रिनमा घोक्रो फुलाउँदै कोही कविता वाचन गर्दै हुन्छन् । कोही नाचिरहेका हुन्छन् । कोही छादिरहेका हुन्छन् । कोही हाँसिरहेका हुन्छन् । कोही नेतालाई गाली गरिराखेका हुन्छन् । कोही भुत्लाभुत्ली गरिरहेका हुन्छन् । कोही प्रचण्डलाई गाली गर्छन्, कोही रवि लामिछानेलाई म्वाइ खाइराका हुन्छन् । पहिला पहिला गाउँघरतिर भाले जुधाएर तमासा हेरिन्थ्यो । अहिले फेसबुके फ्यानहरूको रडाको र रोदन हेर्न लाइकको छ । सहरको शान्ति र सामाजिक जिन्दगी हराउँदै गएको छ । बाबु र हजुरबुबाहरू छोरा नाति खेलाउन पाउँदैनन् । परिवारमा गफगाफ हुँदैनन् आजकल । सहर मात्रै होइन गाउँघरको पनि सामाजिक जिन्दगीलाई सामाजिक सञ्जालले धमिल्याइदिएको छ । मेलामा खेताला मोबाइलमै व्यस्त देखिन्छन् । टेलिफोन कम्पनीले प्रायः सबै डाँडामा टावर राखिदिएको छ । नेपालीका कम्मरमा पहिले पहिले कोदाली र खुर्पा हुन्थे अहिले मोबाइल । गाउँघरको पधेरोमा पानी भर्न घल्चा बोकेर आउने दिदीबहिनीहरूको बोलचाल नै बन्द भएको छ । जतिसुकै बेला पनि फेसबुकमै मस्त । घल्चोबाट पानी भरिएर गैसकेको पनि थाहा हुन्न । सधैँ घर छिटो पुग्ने छोरीबुहारी एक घन्टा ढिलो फेसबुके फेसनले । रातको निद र दिनको भोक खोसेको छ फेसबुकले ।अहिले लभ गर्न कलेज धाउन पर्दैन । फेसबुक खोल्यो या टुइटर खोल्यो राम्रा लागेकालाई फ्रेन्ड रिक्योस्ट पठायो अनि कुरो बिस्तारै अघि बढायो । अहिले बसमा चढ्दा वा टेम्पु चड्दा कोहीसँग कोही बोल्दैनन् । एकले आर्काको अनुहार पनि हेर्दैनन् ।घोप्टो परेर आफ्नै मोबाइलमा च्याट ग¥यो बस्यो । सँगै भएको साथीसँग एक वचन बोलचाल सन्चोबिसन्चोको सोधपुछ छैन, मोबाइलभित्र भएको साथीसँग मस्त भलाकुशारी । कति त आफू ओर्लिने स्थान पनि याद गर्दैनन् । डिल्लीबजार झर्नु पर्ने केटी गौशाला पुगेसी पो बल्ल थाहा पाउँछिन् । अनि उल्टो चालकलाई गाली दिन्छिन्, किन सम्झाइनस् तैँले भनेर । फेसबुकले सबैभन्दा धेरै राष्ट्रको सिर्जनशील युवाशक्तिलाई ध्वस्त बनाउँदै लगेको छ । फेसबुकले चरीत्रहीन बनाइरहेछ, सिर्जनाका क्षेत्रका ऊर्जावान युवायुवतीलाई । यसमा नियमन नियन्त्रण नभए यो समस्या योभन्दा झन् विकराल बनेर जाने निश्चित छ । १०÷१२ वर्षका केटाकेटी डेटिङ जानलाई फेसबुकले सिकायो । अहिले साना–साना केटाकेटीहरू आफ्ना अभिवावकका, आफ्ना शिक्षकका र आफन्तका कुरा, अर्ति, उपदेश, नैतिक शिक्षा नसुन्ने भैसकेका छन् ।बिज्ञान र शिक्षा क्षेत्रमा आमूल परिवर्तन ल्याई मुलुकलाई समृद्धितिर लैजानुपर्ने कुल जनसंख्याको ४० दशमलव तीन प्रतिशत हिस्सा ओगट्ने युवायुवतीलाई सामाजिक सञ्जालको डढेलोले बाल्दै छ । नेपालीको सामाजिक सस्कारमा नै नराम्रो परिवर्तन ल्याउँदै छ जुकरवर्गको फेसबुक र अन्य सामाजिक सञ्जालले ।अस्ति एउटा साथीले रोएर फोन ग¥यो । भर्खरै बिहे गरेको थियो । हनिमुन मनाउन पोखरा गाको नयाँ दुलही उतैबाट अर्कै केटोसँग भागिछन् । गहना झपक्कै लगाएकी थिइन् ।
घुम्न लिएर गएको ५०÷६० हजार पैसा पनि लिएर गैछन् । बिहे गरेपछि पनि मोबाइलमा अत्यन्तै व्यस्त हुन्थिन रे । फेसबुके प्रेमी पोखराकै परेछ । खर्च गरेर बिहे ग¥यो । प्रेमीलाई पो सजिलो भयो, खर्च गर्न पनि परेन । आजकल ८० प्रतिशत प्रेमको तय फेसबुकले गरिदिन्छ । पहिला–पहिला केटा केटीको बिहे गराइदिने लमी हुन्थे । आजकल लमीको स्थान फेसबुकले लिएको छ । यताबाट जाँदा दुई जना, पोखराबाट फर्किँदा एक्लै । प्रहरीलाई खबर गर्न गएको रे ती नानीले पो पहिल्यै प्रहरीमा उजुरी गरिसकिछन् कि मलाई मेरो इच्छाविरुद्ध बिहे गरेको र आफ्नो खुसीअनुसार आफ्नो ब्वाइफ्रेन्डसँग भागी बिहे गरँे भनेर । प्रहरी कार्यालय जाँदा त उल्टो उसैलाई पो जेल हाल्ने सुर कसे रे । बिचरो उम्किएर आएछ । धन्न बचेँ भन्दै थियो । आफ्नो अन्लाइन पत्रिकालाई कसरी रातारात हिट बनाउने र धेरै विज्ञापन असुल्ने भन्ने ध्येयबाट ग्रसित मानसिकताका कारण समाजका प्रख्यात सेलिब्रेटिको नाममा भ्रामक समाचार लेख्ने र यसैलाई आधार बनाएर सामाजिक भ्रम फैलाउने कामसमेत भैरहेको छ । नेपाली समाज वास्तविकता र यथार्थलाई वास्ता गर्दैन । ऊ भ्रमको पछि लाग्छ । कागले कान लग्यो भनेर आफ्नो कान छाम्दै नछामी कागको पछि लाग्छ । अहिले नेपाल सरकारले सिके राउतसँग गरेको सम्झौतालाई लिएर त्यही भ्रमको खेती गरिरहे छ सामाजिक सञ्जालले । सामाजिक सञ्जालले जति विकृति फैलाउँछ त्यति नै नेपाल कमजोर हुँदै जान्छ । सामाजिक सञ्जाललाई छिटोभन्दा छिटो नियन्त्रण र नियमन गरिएन भने ठूलो भयावहको स्थित सिर्जना हुनसक्छ नेपालमा । बरु छिटोभन्दा छिटो यसलाई नियन्त्रण गर्न सरकारले पाइला चाल्नुपर्ने देखिएको छ । हामीलाई अन्यत्रबाट भन्दा पनि हामीबाट नै खतरा देखिन्छ । हामीलाई विरोध गर्न, कुरा काट्न र एकले आर्काको खिसीटिउरी उडाउन धेरै आउँछ । हामी आफ्नो गल्ती कहिले देख्दैनौँ तर अरुले पादेका कुरा गरेर समय व्यतीत गर्छौँ यो सबैभन्दा दुर्भाग्यपूर्ण कुरा हो ।
राष्ट्रका लागि केही गरौँ भन्ने सोच भएकालाई सिध्याउने धन्दामा लागिपरेका मिडियाहरूलाई तुरुन्तै बन्द गर्नुपर्छ । अनियन्त्रितरूपमा राज्यको नियमविपरीत रहेको छाडा बन्दै गएको फेसबुकलाई तत्काल बन्द गर्नुपर्छ । फेसबुकको फेसनमा रत्यौली खेल्नेहरूलाई मर्का परे पनि देशलाई पक्कै फाइदा हुन्छ । फेसबुकले सामाजिक सद्भाव खलबल्याएको छ, फेसबुकले आदिम समयदेखि मिलेर बाँचेका नेपाली–नेपालीबीचको भाइचारालाई सिध्याउन सहयोग गरिरहेको छ । फेसबुकले छाडापन भित्र्याएको छ । फेसबुकले बिहेपूर्व नै युवायुवतीहरूलाई सेक्सका लागि बाटो खुला बनाइदिरहेको छ । फेसबुकले लोग्नेस्वास्नीबीच पारपाचुके गराइरहेको छ । फेसबुकले विदेश गएका हजारौँ पतिहरूका पत्नीहरूलाई पथभ्रष्ट र चरीत्रहीन हुन सिकाइरहेको छ । फेसबुकले नाङ्गिन सिकाइरहेको छ । फेसबुकले नाता र ममतालाई लत्याउन र मनुष्यलाई एक्ल्याउन सहयोग गरिरहेको छ । फेसबुकले पारिवारिक माया र स्नेहलाई जलाउने काम गरिरहेको छ । फेसबुकले मानिसलाई एकलकाटे र मनोरोगी बन्न सिकाइरहेको छ । फेसबुकले आमाको न्यानो र बाबाको सुरक्षालाई लत्याउन प्रेरित गरिरहेछ, आजकालका युवालाई र बालकलाई । फेसबुकले भान्साको परिकारको बासना र पारिवारिक भेटघाट टुक्राटुक्रा पारिरहेको छ ।
आ–आफ्ना स्वार्थका लागि भ्रम पस्केर सामाजिक सञ्जालमा हल्ला फैलाउनु एकदम ठूलो विकृति हो । फेसबुक र सामाजिक सञ्जालले गर्दा बिचारा नेपालका नेतालाई पनि असाध्य गाह्रो भएको छ । तथानाम जथाभावी गाली गर्छन्, सामाजिक सञ्जालका माध्यमबाट । अलिकति बचेखुचेको इज्जत पनि लिलामीमा परेको महसुस गर्दै छन् तिनले । भ्रष्टाचार गर्नेसँग त टन्न पैसा हुन्छ, जसले जेसुकै भनोस् बाल छैन तर भ्रष्टाचार गर्न नपाएको नेतालाई त गाह्रो छ नि त्यतिकै मुछिन । सामाजिक सञ्जालको यो आँधीहुरीको वेग र भेलका कारण नेपाली सञ्चार जगत यति धेरै बदनाम र दुर्गन्धित भैसकेको छ कि यसमा नियन्त्रण गर्नु अत्यन्तै आवश्यक भैसकेको छ । कसैलाई गाली नगरी वा कसैको बद्ख्वाइँ नगरी हामीलाई राम्रोसँग निद्रा नपर्ने भैसकेको छ । विज्ञानले दिएको यो नवीनतम उपलब्धि र आविष्कारलाई हामीले सदुपयोग होइन दुरूपयोग गरिरहेका छौँ । अनलाइन पत्रकारको एउटा जमात छ नेपालमा । अहिले विनामसी, विनाकागज, विनालेखाइको अनलाइन पत्रिका छ्यापछ्याप्ती छन् । अरुले तयार गरेको समाचार कपिपेस्ट ग¥यो अनि महान पत्रकारको हेल्मेट लाइयो । एउटा पत्रिकालाई भनेर दुःख गरी लेख तयार ग¥यो, दिइएको भोलिपल्ट छापा पत्रिकालाई दिएको लेख अरु दशवटा जति अन्लाइनले कपिपेस्ट गरेर हालिसकेको हुन्छ । पारिश्रमिक दिनु पनि नपर्ने छाप्नुपूर्व एक वचन लेखकलाई सोधपुछ गर्न पनि नपर्ने । सजिलो कमाउ धन्दाको माध्यम पनि बनेको छ सामाजिक सञ्जाल । उपयोग गर्न जान्नेले कमाएका पनि छन् नजान्ने जति पुर्पुरोमा हात लाएर झोक्राएका पनि छन् ।सामाजिक सञ्जालको यति धेरै दुरूपयोग भैरहेको छ कि कुकुरले मुतेको देखि ब्वाइफ्रेन्डसँग सुतेका समेत तस्बिर अपलोड भैरहेका छन् । कमसेकम लाज त नदेखाउनु नि हो । मानिसका निजी जिन्दगीका गोप्य कुराहरूसमेत सामाजिक सञ्जालमा आउन थालेका छन् । समाजलाई अग्रता दिने कुराहरूभन्दा विकृतिका कुराहरू छिटोभन्दा छिटो फैलिन्छन् । झगडा गरेको, भत्केको, विनाश भएको, मरेको, मारेको, युद्धको, कसैले कसैलाई तथानाम गाली गरेको, कसैलाई बदनियतपूर्वक धम्क्याएको र युवायुवतीका प्रायः अन्तरङ्गका कुराहरूले सामाजिक सञ्जालका भित्ताहरू सजिएका हुन्छन् । यस्तो लाग्छ कि नेपालीको आधा जिन्दगी त कसैलाई गाली गर्न र बदनाम गर्नमै खर्चिएको हुन्छ । भ्रष्टाचारको विरोध र खबरदारी तथा समाज परिवर्तन र समृद्धिका राम्रा कुराहरूको प्रयोगलाई चासो दिइन्न । अहिले हामीलाई कसरी छिटो धनी हुने र कसरी रातारात भाइरल हुने भन्ने विचारले विचल्लित पारेको छ । युवतीहरू कसरी आफूलाई राम्री देखाऊँ भन्ने नाउँमा मिल्ने भए ब्रा र पेन्टीसमेत फुकाल्न तयार छन् । जुन भेषमा जन्मियो त्यही भेषमा रमाउने र यसैलाई कमाउ धन्दा बनाउने हो भने लुगाको आविष्कार किन भएको त ? सोसल मिडियाले नेपाली समाजलाई मात्रै होइन सन्सारलाई नै असर पारिरहेको छ । खास गरेर यसको फाइदाभन्दा बेफाइदामा मानिसहरू रम्न थालेका छन् ।
क्याटेगोरी : विचार / ब्लग
ताजा अपडेट
- लगानी बोर्ड बैठकः बूढीगण्डकीलगायत विभिन्न जलविद्युत् परियोजनाको लगानी स्वीकृत
- एमाले सांसद लीलाबल्लभ राखेकै कोठामा रास्वपा सभापती रविलाई राखियो
- गृह मन्त्रालयले गर्यो १२ उपसचिवहरुको सरुवा
- प्रधानमन्त्री ओलीको आसन्न चीन भ्रमणमा ८७ सदस्यीय टोली सहभागी हुने
- भ्रष्टाचार मुद्दामा विकल पौडेल र सफल श्रेष्ठलाई ८ वर्ष कैद,३ करोड बढी बिगो जरिवाना
- अर्थमन्त्री पौडेल र फिनल्याण्डका विकासमन्त्री ताभियोबीच भेटवार्ता
- वर्ल्डलिङ्क कम्युनिकेसन्समा फिनफण्डको एक करोड युरो लगानी
- रास्वपा सभापति लामिछानेलाई काठमाडौँ लगियो
धेरैले पढेको
- सुनचाँदीमा सिन्डिकेट लगाएको भन्दै नेपाल राष्ट्र बैंकविरुद्ध सर्वोच्चको कारण देखाऊ आदेश
- समसामयिक राजनीतिक व्यङ्ग्य
- चिया पसल पनि कम्पनी ?
- ढोरपाटन जोड्ने सडक कालोपत्रे गरिँदै
- युनिश शाहीको गीत ‘धारिलो तिर˝ को भ्युज वान मिलियन नाघ्यो
- राजेन्द्र विमल र हरिहर शर्मालाई पुरस्कृत गरिने
- एक्सेल डेभलपमेन्ट बैंकको ट्राफिक प्रहरीलाई सहयोग
- इन्फिनिटी लघुवित्तको सातै प्रदेशमा तालिम सम्पन्न
तपाईको प्रतिक्रिया