सहरमा मात्र होइन, ग्रामीण बस्तीमा समेत मोबाइल फोन प्रयोग नगर्ने आजकल सायद कमै मानिस भेटिन्छन् होला । यतिसम्म कि एउटै परिवारका सदस्यहरूसँग फरक–फरक कम्पनीका मोबाइल उपलब्ध छन् । तर, मोबाइल व्यवसाय सञ्चालन गर्नेहरू भने यो व्यवसायबाट सन्तुष्ट बन्न सकिरहेका छैनन् । किन ? नेपालमा प्रयोग हुने अधिकांश मोबाइल फोन विदेशबाट आयात हुँदै आएका छन् र व्यवसायीहरूले आयातकर्तासँग नगद तिरेर बजारमा भने उधारोमा कारोबार गनुपर्ने भएकोले पनि व्यवसाय धरापमा पर्दै गएको बताउँछन् संघका अध्यक्ष पुरुषोत्तम बस्नेत ।
उनका अनुसार अहिले नेपालमा विभिन्न मुलुकबाट फरक–फरक कम्पनीले उत्पादन गरेका मोबाइलहरू भित्रिरहेका छन् । तीमध्ये पनि नेपालमा हुवावे, समासुङ र एप्पल कम्पनीका मोबाइलले नै बजारलाई धानिरहेको छ । मुलुकभर करिब १८ हजार मोबाइल पसल सञ्चालनमा रहेको बस्नेतको भनाइ छ । यो क्षेत्रमा करिब ५० हजारले प्रत्यक्षरूपमा रोजगारी पाएको उनले बताए । हाल मोबाइल व्यवसायको अवस्था, बजारीकरण र यस क्षेत्रका समस्याका बारेमा केन्द्रित रहेर उनै बस्नेतसँग आर्थिक दैनिकका लागि कृष्णप्रसाद लामिछानेले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :
अहिले मोबाइल व्यवसाय कसरी चलिरहेको छ ?
नेपालमा हाल मोबाइल व्यवसायको अवस्था त्यति राम्रो छैन । किनभने नगदमा भन्दा पनि उधारोमा कारोबार गर्नुपरेकोले पनि व्यवसाय दिनप्रतिदिन ओरालो लागेर धारासायी भइरहेको छ । बजारमा धेरै कम्पनीका मोबाइलहरू दिनप्रतिदिन भित्रिरहेका छन् । त्यसमा प्रतिस्पर्धाभन्दा पनि अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा बढी भइरहेको छ । मार्जिन पनि निकै कम रहेको छ । यही कारण व्यवसीहरूलाई व्यवसाय धान्न पनि मुस्किल परिहेको छ । डिस्ट्रिव्युटरले बजारमा जति पनि सामान उधारोमा दिएको हुन्छ, तर त्यसको पेमेन्ट पनि उठ्न कठिन छ । यसकारणले गर्दा व्यवसाय नै संकटमा पर्ने हो कि भन्ने चिन्ता बढेर गएको छ ।
व्यवसायमा देखिएको समस्या समाधानको लागि संघले कस्तो पहल गरिरहेको छ ?
व्यवसाय सुरक्षित गर्नको लागि क्यासमा नै कारोबार गर्न आवश्यक छ । होइन भने चेकमा भए पनि कारोबार गर्नको लागि पहल गरेका छौँ । त्यसो गर्न सकियो भने व्यवसायी पनि सुरक्षित हुन्छ । अहिलेसम्मको ट्रेन हेर्दा उधारोमा कारोबार बढी हुने गरेको र उनीहरूले समयमा पेमेन्ट नगर्दा व्यवसायीहरू धेरै नै मर्कामा पर्दै आएका छन् । कतिपय पसलेहरू पसल बन्द गरेर भाग्ने गरेका पनि छन् । उनीहरूको कारण हामी व्यवसायी बढी मर्कामा परेका छौँ ।
अहिले बजारमा बढी प्रयोगमा आएको मोबाइल र ग्राहकहरूले रुचाएको कम्पनी कुन हो ?
बढी चल्तीमा आएका भनेको एनड्रोइड नै हुन् । यसमा पनि विभिन्न ब्राण्डहरू छन् । हुवावे, एप्पल, ओप्पो, सामसुङलगायतका नै बढी प्रयोगमा आइरहेका छन् । नेपालमा मोबाइल फोन भित्रिँदा कम्पनीभन्दा पनि मोबाइल मात्र हेरिने गरिन्थ्यो । तर, आजकल मानिसहरूको ब्राण्ड नै राजाइमा पर्ने गरेको छ ।
सबै ब्राण्डका मोबाइल विदेशी कम्पनीका भएकोले आयतको स्थिति कस्तो छ ?
आयातमा पनि सरकारको मनोपोली छ । निश्चित वर्ग र समुदायको मात्र पहुँच हुनेगरी नीति बनेको छ । लाइसेन्सहोल्डरले मात्र आयात गर्ने व्यवस्था रहेको छ । भन्सार नीति पनि त्यस्तै किसिमको छ । जस्तो दूरसञ्चार प्राधिकरणबाट टाइप अफ एप्रुबलको सर्टिफिकेट लिनुपर्ने र त्यो लाइसेन्स भएपछि मात्र एलसी खोलेर आयात गर्न पाउने भन्ने प्रावधान त्यसमा रहेको छ । त्यसैगरी उत्पादक कम्पनीले अथोराइजेसन सर्टिफिकेट दिएपछि मात्र आयात गर्न सकिने भन्ने कुरा राखिएकोले समस्या देखिएको हो ।
उदाहरणको लागि कोहीकसैले दुवई, कोरिया वा चाइनाबाट ओरिजिनल सामान ल्याउने अधिकार त व्यवसायीलाई हुनुप-यो नि । तर, उत्पादक कम्पनीसँग नै लिनुपर्ने, टाइप अफ एप्रुबलको प्रमाणपत्र भएपछि मात्र भन्सारबाट सामान छुटाउन सकिने भन्ने खालका अफ्ठ्यारा प्रावधान राखिएका छन् । त्यो कारणले गर्दा केही सीमित व्यक्तिलाई एकाधिकार दिन खोजेको देखिएको छ । यसमा नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणले सुधार गर्नुपर्छ ।
यही प्रावधानका कारणले खुला मार्केटलाई एकदमै असर पु-याएको अवस्था छ । यो नीतिले गर्दा केही सीमित मानिसलाई एकलौटी र मनमौजी रूपमा काम गर्न सजिलो पार्ने काम गरेको छ । साना व्यवसायी र कम पुँजी भएकाहरूले आयात गर्न नसक्ने गरी बनाइएको नीतिले प्रतिस्पर्धाको बजारलाई नै प्रभावित गरेको छ । प्रतिस्पर्धाको मार्केटमा सरकारले निर्णय गरेर सीमित व्यक्तिलाई मात्र आयातको लाइसेन्स दिँदा त्यसको मार उपभोक्तासम्ममा परेको छ ।
प्राधिकरणको भन्सार छलेर वा झोलामा सामान ल्याएर बेच्नेहरूका विरुद्धमा त राम्रो होइन र ?
त्यही अंकुशले गर्दा साना व्यवसायीहरूले भन्सार छलेर सामान ल्याएका हुन् । यसरी अंकुश लगाइएको थिएन भने त उनीहरूले पनि भन्सार तिरेर ल्याइहाल्थे । भन्सार तिरेर ल्याउने वातावरण नै नभएपछि अवैधरूपमा त्यसरी बजारमा भित्रिएको हो जस्तो मलाई लाग्छ । यदि व्यवसायीलाई भन्सार तिरेर आयात गर्नको लागि सहज वातावरण बनाएको खण्डमा अवैध ढंगले हुने गतिविधिमा स्वतः कमी आउन सक्छ ।
भन्सार छलेर वा अवैध ढंगले पनि नेपालमा मोबाइल भित्रिरहेका छन् भनिन्छ, यसमा कतिको सत्यता रहेको देख्नुहुन्छ ?
चोरी गरेर त आउने सम्भावना नै छैन । अहिले मोबाइलबाट नै धेरै कुराको निगरानी गर्न सकिने भएकोले पनि यसमा सत्यता छैन । भन्सार छलेर अवैध ढंगले ल्याउनेहरूको गिरोह सक्रिय रहेको समाचारहरू त बेलाबखत बाहिर आइरहेका छन् । त्यसलाई नियन्त्रण गर्ने काम सरकारको हो । हामी व्यसायीले त आवाज मात्र उठाउने हो । सरकारले नीति बनाएर व्यवस्थित गर्न चाहेको खण्डमा त्यो पनि नियन्त्रण हुन सक्छ ।
तपाईंलाई सरकारले के गरेको खण्डमा व्यवसाय फस्टाउन सक्छ भन्ने लागेको छ ?
सरकारले दुई दशमलव पाँच प्रतिशत भन्सार शुल्क लिइरहेको छ । एउटा ठूलो साइजको मोबाइल ल्याउने र सानो साइज अर्थात् मूल्य कम देखाएर न्यून बिजकीकरण गर्नु भएन । भ्याट फिर्ता दिने गरेको थियो त्यसलाई अहिले बन्द गरिएको छ । त्यसैगरी मोबाइल टेस्ट गर्ने ल्याब नै छैनन्, तर सरकारले ल्याब टेष्ट गर्नुपर्ने प्रावधान राखिदिएको छ । यसैगरी आयतको लागि एप्रुबलको प्रावधान राखिएको छ । त्यसको आवश्यकता नै छैन ।
साथै सबै किसिमका व्यवसायीले भन्सार तिरेर सजिलैसँग आयात गर्नको लागि वातावरण बनाइएको खण्डमा बजारमा प्रतिस्पर्धा पनि बढी हुन्छ र मूल्य पनि कम पर्न जान्छ । त्यसपछि उपभोक्ताले कम मूल्यमा गुणस्तरीय सामान पाउनेछन् । सामान बेच्नेले नै सर्भिसको व्यवस्था गर्नुपर्ने भएकोले आयातकर्तालाई जोखिम छैन । यसको जोखिम व्यवसायीले लिनुपरिरहेको अवस्था छ । यस विषयमा सरकारले ध्यान पु-याएको खण्डमा मोबाइल व्यवसाय सजिलोसँग अगाडि बढाउन सकिन्छ ।
यो व्यवसायमा अहिले कति संख्या आबद्ध भएको पाउनुभएको छ ?
अहिले १८ हजारभन्दा बढी त पसल नै खुलेका छन् । मेरो विचारमा यो व्यवसायमा ४०/५० हजारले नै रोजगारी पाएका छन् ।
व्यवसायीहरूका तत्कालीन समस्याहरू के–के छन् ?
धेरै कुरा त मैले माथि पनि बताइसकेको छु । हाम्रो मुख्य समस्या भनेको उधारोमा बेचेको सामानको समयमा भुक्तानी नहुनु नै हो । हामीले नगदमा किनेर ल्याएको सामानलाई बजारमा उधारोमा बेच्नुपरेको छ । त्यसको पैसा समयमा नउठेपछि हामी समस्यामा परेका छौँ । बजारमा सामानभन्दा पनि माग बढी छ ।
व्यवसायी संघमा कति व्यवसायीहरू आबद्ध भएका छन् ?
संघमा अहिले दुई सयभन्दा बढी सदस्य बनेका छन् । यसलाई पनि हामी सातै प्रदेशमा विस्तार गर्ने योजना बनाइरहेका छौँ ।
क्याटेगोरी : अन्तर्वार्ता
ताजा अपडेट
- तनहुँ बस दुर्घटनाः बस चालकको मृत्यु
- परिवार नियोजन सङ्घको केन्द्रीय अध्यक्षमा डा श्रेष्ठ निर्वाचित
- रवि लामिछानेविरुद्ध काठमाडौँबाट पक्राउ पुर्जी जारी
- राष्ट्रपतिसमक्ष नवनियुक्त राजदूतको शपथ
- रास्वपाले दोस्रो चरणको आन्दोलन चलाउने
- साइबर प्रविधिमा आधारित ठगीमा विद्यार्थी बढी संलग्नः राष्ट्र बैंक
- जानकी विवाह महोत्सवको निम्तो दिन मुख्यमन्त्रीको टोली अयोध्या प्रस्थान
- बीमा प्राधिकरण र एक्चुरियल सोसाइटीबीच सम्झौता
धेरैले पढेको
- सुनचाँदीमा सिन्डिकेट लगाएको भन्दै नेपाल राष्ट्र बैंकविरुद्ध सर्वोच्चको कारण देखाऊ आदेश
- समसामयिक राजनीतिक व्यङ्ग्य
- चिया पसल पनि कम्पनी ?
- ढोरपाटन जोड्ने सडक कालोपत्रे गरिँदै
- युनिश शाहीको गीत ‘धारिलो तिर˝ को भ्युज वान मिलियन नाघ्यो
- राजेन्द्र विमल र हरिहर शर्मालाई पुरस्कृत गरिने
- एक्सेल डेभलपमेन्ट बैंकको ट्राफिक प्रहरीलाई सहयोग
- इन्फिनिटी लघुवित्तको सातै प्रदेशमा तालिम सम्पन्न
तपाईको प्रतिक्रिया