ध्रुवसागर शर्मा
म्याग्दी, भदौ ९
म्याग्दीको धौलागिरी गाउँपालिका–१ गुर्जाको पहाडमा रहेको हिराजस्तै टल्किने बहुमूल्य कार्ज ढुङ्गाखानी उत्खनन हुन नसक्दा राज्यले अर्बौँ रुपैयाँ गुमाएको छ । हिरा, मोतीजस्ता बहुमूल्य विलासी धातुमा प्रयोग हुने ‘कार्ज’ नामक उक्त ढुङ्गाको खानी गुर्जाको पहाडमा रहेको प्रमाणित भइसक्दा पनि उत्खननका लागि राज्यले कुनै पहल नगर्दा अलपत्र अवस्थामा छ । खानी तथा पुरातत्व विभागले एक दशकअगाडि उक्त ढुङ्गा खानीको पहिचान गरे पनि उत्खननका लागि सम्बन्धित निकायले चासो नदेखाउँदा अलपत्र परेको हो ।
गुर्जाको घुर्मखोला र गुर्जा हिमालको फेदमा वर्षौँअघि पहिचानमा आएको कार्ज ढुङ्गाको खानी आवश्यक उपकरणको अभाव, राज्यको अनुमति नहुनु र स्थानीयवासीको उदासीनताका कारण उत्खनन हुन नसकेको गुर्जावासीको भनाइ छ । सुन, चाँदीजस्ता बहुमूल्य धातुमा जडान गरी गहना बनाउन प्रयोग हुने कार्ज ढुङ्गाको माग बजारमा अत्यधिक रहेको जानकार बताउँछन् । गुर्जा गाउँदेखि करिब एक दिनको पैदल यात्रापछि पुगिने घुर्मखोला वरपरका पहाडमा रातका समयमा बत्ती बलेझैँ गरी टल्कने कार्ज ढुङ्गा म्याग्दीका लागि भिल्लाका देशमा मणिजस्तै बनेको गुर्जाबाट बेनी आएर बसोबास गरेका डकर्मी जसवीर विकले बताए ।
कार्ज ढुङ्गाको उत्खननका लागि स्थानीयस्तरबाट सम्भव नभएको र राज्यले चासो नदेखाएका कारण यो अलपत्र अवस्थामा परेको धौलागिरी गाउँपालिका—१ गुर्जाका वडाध्यक्ष झकप्रसाद छन्त्यालले बताए । कार्ज स्टोन (ढुङ्गा)का साथसाथै सो स्थानमा हिराको खानीसमेत हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ ।
एक दशकअघि सो स्थानको स्थलगत अध्ययन गरी नमुनासमेत ल्याइएको थियो । सोही नमुना २०६५ सालमा आयोजित म्याग्दी महोत्सवमा प्रदर्शन गरिएको थियो । प्रदर्शन अवधिमा सबैको आकर्षण बनेको सो कार्ज ढुङ्गा त्यसपछि परीक्षणका लागि काठमाडौँ पठाइएको थियो । खानी तथा भू–गर्भ विभागबाट अहिलेसम्म सो ढुङ्गाका विषयमा कुनै औपचारिक जानकारी प्राप्त नभएको बताइएको छ । कार्ज ढुङ्गाको खानी वर्षौं पहिले उत्खनन गरेजस्तो देखिने र नमूना हेर्दा हिराको खानी पनि हुनसक्ने स्थानीय बुढापाकाको भनाइ छ ।
साँघुरो रहेको खानीभित्र प्रवेश गर्दा उज्यालो देखिएपछि स्थानीयवासीले घरेलु प्रविधिको प्रयोग गरेर पत्थर निकाल्ने प्रयास गरे पनि सम्भव नदेखिएपछि फर्किएको वडाध्यक्ष छन्त्यालले बताए । ‘खानी सञ्चालनमा कानुनी प्रक्रिया नै झन्झटिलो देखिन्छ’, उनले भने, ‘प्रदेश सरकारबाट कानुनलाई अगाडि बढाउन सकेमा यस्ता खानी उत्खनन गर्न सकिन्छ ।’ बजारमा अत्यधिक माग रहेको धातुमा प्रयोग हुने कार्ज ढुङ्गाको खानी उत्खनन गर्नसके स्थानीयवासीले रोजगारीका साथै स्थानीय सरकारको समेत आम्दानीमा सघाउ पुग्ने विश्वास उनको छ ।
खानी उत्खननका लागि सरकारले अनुमति दिई आवश्यक प्रविधि उपलब्ध गराइदिने हो भने यहाँबाट अर्बौँ रुपैयाँ मूल्यबराबरको कार्ज ढुङ्गा निकाल्न सकिने उच्च सम्भावना रहेको स्थानीयवासीको भनाइ छ । गुर्जाका भीरमा कार्ज खानी मात्र होइन, तामा, शिलाजित, खरी, चुनढुङ्गाका खानी वर्षौंदेखि बन्द अवस्थामा रहेको स्थानीयवासी बताउँछन् ।
मिलिग्रामकै लाखौँ : खानीबाट प्रारम्भिक चरणमा निकालिएका ढुङ्गा (पत्थर)मध्ये औसतमा एकदेखि १५ प्रतिशतसम्म ‘जेम्स क्वालिटी’का हुनसक्ने व्यवसायी बताउँछन् । ‘जेम्स क्वालिटी’ अर्थात् गहनामा प्रयोग गर्न मिल्नेस्तरका ढुङ्गा आभूषणमा प्रयोग हुन्छन् भने बाँकी ढुङ्गा सौन्दर्य प्रसाधनमा प्रयोग हुने गरेको उनीहरूको भनाइ छ । नेपाल सुनचाँदी तथा आभूषण महासंघका अनुसार त्यस्ता ढुङ्गाको प्रतिदश ग्रामको मूल्य दश लाख रुपैयाँभन्दा बढी हुन सक्छ । कच्चास्वरूपमा पाँच सयदेखि तीस हजार रुपैयाँसम्म पर्ने यस्ता ढुङ्गा प्रशोधन भएर जेम्स क्वालिटीमा पुगेपछि ग्राम र क्यारेटमा बिक्री हुन्छ ।
निकासीमा प्रतिबन्ध : विगतमा खानी सञ्चालकले कच्चा स्वरूपमा नै यस्ता ढुङ्गाको निर्यात गर्ने गरेका थिए । दुई वर्षदेखि सरकारले कच्चास्वरूपका यी खनिज पदार्थको निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । खानी नियमन गर्न भरपर्दो कानुन नभएका कारण नयाँ नीति ल्याएर मात्र बिक्रीवितरण गर्ने र निकासी गर्ने भन्दै रोकिएको बताइएको छ । औपचारिक रूपमा निकासी रोकिएको भए पनि खुला सिमानाको फाइदा उठाउँदै अवैधरूपमा यस्ता ढुङ्गाको निकासी कायम रहेको गुनासो व्यवसायीले गरेका छन् । यस्ता बहुमूल्य ढुङ्गाको चोरी तस्करी नियन्त्रणका लागि नेपालमै प्रशोधन गर्नेलाई सरकारले प्रोत्साहन दिनुपर्ने माग नेपाल सुनचाँदी रत्न तथा आभूषण महासंघको छ ।
प्रशोधनको आवश्यकता : निर्यात रोक्ने वा खुलाउनेभन्दा पनि खानीलाई व्यवस्थित गर्नतिर सरकारको ध्यान जानुपर्ने विज्ञको भनाइ छ । यस्ता ढुङ्गा उत्खनन भएर आएपछि त्यसलाई प्रशोधन गरेर ‘जेम क्वालिटी’ र ‘औद्योगिक क्वालिटी’ छुट्ट्याउनुपर्दछ । नेपालमा यस्ता ढुङ्गाको प्रशोधन गर्नका लागि उपकरण र दक्ष जनशक्तिको अभाव भएको व्यवसायी बताउँछन् ।
क्याटेगोरी : समाचार
ताजा अपडेट
- उपहारमा पाएको जग्गामा एमालेले कति कर तिर्नुपर्ने हुन्छ?
- केही स्थानमा हल्कादेखि मध्यम वर्षाको सम्भावना
- सुक्खाबन्दरगाहद्वारा तीन महिनामा १२ अर्ब ७५ करोड राजस्व सङ्कलन
- यस्तो छ आजका लागि विदेशी मुद्राको विनिमय दर
- लामिछानेलाई पोखरा ल्याइयो
- सभापति लामिछानेविरुद्ध पक्राउ पुर्जी लिएर रास्वापा पार्टी कार्यालय पुग्यो प्रहरी
- प्रादेशिक अस्पताल जलेश्वरका चिकित्सकद्वारा हडताल
- आजदेखि मनकामना केबलकार नियमित सञ्चालनमा
धेरैले पढेको
- सुनचाँदीमा सिन्डिकेट लगाएको भन्दै नेपाल राष्ट्र बैंकविरुद्ध सर्वोच्चको कारण देखाऊ आदेश
- समसामयिक राजनीतिक व्यङ्ग्य
- चिया पसल पनि कम्पनी ?
- ढोरपाटन जोड्ने सडक कालोपत्रे गरिँदै
- युनिश शाहीको गीत ‘धारिलो तिर˝ को भ्युज वान मिलियन नाघ्यो
- राजेन्द्र विमल र हरिहर शर्मालाई पुरस्कृत गरिने
- एक्सेल डेभलपमेन्ट बैंकको ट्राफिक प्रहरीलाई सहयोग
- इन्फिनिटी लघुवित्तको सातै प्रदेशमा तालिम सम्पन्न
तपाईको प्रतिक्रिया