सुन्तलाको बोट छ, फल छैन

लमजुङ ।
लटरम्मै हुनेगरी फल दिने सुन्तलाका बोटले फल दिन नसक्दा साबिकको जिल्ला कृषि विकास कार्यालयले पकेट क्षेत्रमा सूचीकृत स्याउत गाउँमा केही वर्षदेखि बोट मात्रै छन् । सुन्तला बिक्रीबाट मात्रै वार्षिक पाँच लाख रुपैयाँभन्दा बढी आम्दानी गर्दै आएका बेँसीसहर नगरपालिका–११ स्याउत गाउँका सुरेशबाबु पाण्डेका सुन्तलाको बोटले केही वर्षदेखि फल दिन छाडेको छ । पन्ध्र/सोह्र वर्षअघिदेखि चार सय रोपनीमा तीन सयभन्दा बढी बोटले फल दिँदै आएका थिए । त्यसबाट वर्षेनी तीन लाखदेखि चार लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी हुने गरेको थियो ।

केही वर्षदेखि सुन्तलाका बोट मर्दै जाने क्रममा यतिबेला रोगले सबै सखाप भइसकेको छ । किसान पाण्डेले भने, ‘अहिले त परिवारले खाने पनि सुन्तला छैन । सुन्तला सखाप भए पनि धान, मकैखेती गर्न थालिएको छ ।’ गाउँमै सबैभन्दा पहिला करिब ४० वर्षअघिदेखि नौ रोपनी क्षेत्रफलमा पाँच सयभन्दा बढी सुन्तलाका बोट लगाएर फल दिन थालेपछि वर्षेनी पाँच लाखभन्दा बढी आम्दानी गर्दै परिवारको खर्चमा टेवा पुग्दै आएको थियो ।

पाँच वर्ष अघिदेखि सुन्तलाका बोटमा लागेको रोगका कारण मासिँदै जाँदा यतिबेला एक सय ९५ बोट मात्र बाँकी छ । यसवर्ष एक लाख रुपैयाँजति मात्रै आम्दानी हुने अपेक्षा रहेको उनले बताए । उनीहरूको मात्रै नभई गाउँमा रहेका ८० घरपरिवारले नै लामो समयदेखि सुन्तला लगाउँदै आए पनि बोटमा रोग लागेपछि अधिकांशको सुन्तला मरिसकेको र केहीको मात्रै अलिअलि बाँकी छन् ।

बाह्र वर्षका बीचमा ग्रिनिङ भाइरसका कारण सुन्तलाको जरा मर्ने, पात मर्ने, हाँगा सुक्दै जाने, साना दाना लाग्ने, कम फल्नेजस्ता समस्या किसानले झेल्दै आए पनि समाधान गर्न नसक्दा गाउँभरिका सुन्तलाबारी नै सखाप भइसकेको किसान उत्तमराज पाण्डेले बताए । उनले भने, ‘ठीक यही समयमा सुन्तला बगैँचा हेर्दै खाँदै किसानहरू आफूले लगाएको बारीको सुन्तला यो साल त यति लाखमा बेच्छु र त्यो पैसाले यो काम गर्छु भन्दै योजनासहित खुशी भएर बसेका हुन्थे ।’ सुन्तला किसानले व्यापारीसँग राम्रो मूल्यमा बिक्री गर्दै आए पनि केही वर्षदेखि सुन्तलाले फल दिन नसक्दा अवस्था फेरिएको छ ।

विगतमा धेरै वर्षसम्म सुन्तलाबाटै वार्षिक चार लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी गरेका रमेशराज पन्तको आम्दानी वार्षिक ५० हजार रुपैयाँ पनि मुस्किलले हुनेगरेको छ । धेरै स्याहारसुसार र मलजल गरेर मुस्किलले ३० बोट जोगाएकाले अहिलेसम्म आम्दानी लिइरहेको उनको भनाइ छ । गाउँभरिका बगैँचाबाट केही वर्षअघिसम्म वार्षिक दुई करोड रुपैयाँभन्दा बढी आम्दानी हुनेगरे पनि पाँच वर्षदेखि १०/१५ लाख रुपैयाँ मात्रै आम्दानी हुनेगरेको सुन्तला कृषक कृष्णप्रसाद पन्तले बताए ।

कत्ले, पतेरोलगायत कीराले बिरुवा तथा बोटमा रोग सार्ने र सिट्रेस डिक्लाइन (उत्पादनमा ह्रास हुने रोग), ग्रिनिङ भाइरसजस्ता रोग लाग्ने तर गोडमेल, स्याहार, सिँचाइको व्यवस्था, बिरुवा छनोटजस्ता काममा किसानले ध्यान नदिएकाले सुन्तला बगैँचा मासिने क्रम बढेको कृषि ज्ञान केन्द्र कार्यालय लमजुङले जनाएको छ ।

कार्यालयका सूचना अधिकारी मदन रेग्मीका अनुसार साबिकको जिल्ला कृषि विकास कार्यालयमा पकेट क्षेत्रमा सूचीकृत साबिक चितीको स्याउत गाउँबाहेक करापुटारको बेतिनी, तार्कुको गहते, भोर्लेटारका लामासोती र भोटेओडार, उदीपुरको धिमिरे, गाउँसहरलगायत क्षेत्रमा रोग लागेर सुन्तलाका बोट मर्दै गएपछि बगैँचा मासिँदै गएको छ ।