अबको पुँजीबजार यात्रा

काठमाडौं । गएको हप्ता सेयरबजारमा लगानीकर्ताहरूलाई सुखद् रह्यो । नेप्से १४० अंकभन्दा बढीले बढेको थियो । अब कस्तो होला त सेयरबजारको यात्रा ? नेप्सेको यात्रा काहीँ गएर ठोकिन्छ कि यात्रा यसैगरी उकालो लाग्छ ? मौद्रिक नीतिको पहिलो त्रैमासिक समीक्षा प्रकाशित भएको भोलिपल्ट नै तेहोरो अंकले नेप्से वृद्धि भएको थियो । त्यस दिन नेप्से १११ अंकले वृद्धि भएको थियो, सेयरबजारमा सकारात्मक सर्किट हानेको थियो । सायद दुई वर्षपछि नेप्सेले सकारात्मक सर्किट हानेको होला । यसले कतिपय लगानीकर्ताहरू नेप्से पुरानो लयमा फर्किन लाग्यो भनेर कतिपयले केक काटे भने कतिपयले मिठाई बाँडेर नौटङ्की देखाए । नेपालका राजनीतिक दलहरूले मात्र बेलाबेलामा नौटङ्की देखाउने गरेको छ भनेको त सेयरबजारका लगानीकर्ताहरूले पनि नौटङ्की देखाएकोे थियो ।

त्यसैगरी, कतिपय लगानीकर्ताहरूले कतिपय धर्के विश्लेषकहरूले नेप्से १११ अंकले बढेकोलाई बुलको सुरुवात समेत भन्न भ्याए । तर त्यसपछिको नेप्सेलाई हेर्दा हात्ती आयो हात्ती फुस्सा भए । कतिपय लगानीकर्ताहरूले मौद्रिक नीतिको समीक्षा सेयरबजारको लागि सकारात्मक भएकोले नेप्से बढ्नेछ भनेर पहिलापहिला सत्तोसराप गर्ने गभर्नर साहेबलाई धन्यवाद समेत दिए । त्यसो त लगानीकर्ताहरूले नेप्से बढोस् भनेर आशा गर्नु राम्रो हुन्छ र नेप्से बढ्न पनि पर्छ । तर पनि एकदिनको बढाइले वा एकदिनको सकारात्मक सर्किटले धेरै आशा गर्नलाई बुद्धिमानी भन्न सकिँदैन । विगत दुई वर्षदेखि नेप्से १८ सय अंक र २२ सय अंकको लाइनमा कृष्णाको चक्कर घुमेजस्तै घुमिरहेको थियो । यो बढोत्तरी यसकै निरन्तरता हो । त्यसो त कारोबार रकममा बढोत्तरी भएको भने सकारात्मक भन्नुपर्छ । गीतमा एक डेड अर्ब रकमको कारोबार भइरहेकोमा चार/पाँच अर्ब रकमको कारोबारलाई सेयरबजारको लागि सकारात्मक हो ।

कतिपय लगानीकर्ताहरूले धर्के विश्लेषकहरूले मौद्रिक नीतिको समीक्षापछि नेप्से बढेको हो भनेर केक काटे पनि, मिठाई बाँडे पनि मौद्रिक नीतिको समीक्षामा सेयरबजारको लागि त्यति महत्वपूर्ण हो तर त्यस्तो सेयरबजारको लगि सकारात्मक कुराहरूको सम्बोधन भने गरेको पाइँदैन । एउटा बुँदाको जोखिम भारलाई एक सय ५० बाट एक सय २५ मा झारेको छ । त्यति मात्र हो भने ब्याज पनि केही घटेको देखिन्छ । सेयरबजारका लागि लगानीकर्ताहरूको लागि उपयोगी कुनै कुराको सम्बोधन नै गरेन अनि कसरी सेयरबजारका लागि सकारात्मक भयो मौद्रिक नीतिको समीक्षा ? हो, बैकहरूको ब्याजदरमा कमी आएको छ, त्यसो त सेयरबजार र बैकहरूको ब्याजदरमा अन्तर सम्बन्ध रहेको बताउँछन्, सरोकारवालाहरू बैंकको ब्याजदर घटेपछि सेयरबजार बढ्ने र बैकको ब्याज दर बढेपछि सेयरबजार घट्ने गर्छ भनेर बताउँछन् जानकारहरू । एकदिन सकारात्मक सर्किट लागेर समयभन्दा पहिले नै बजार बन्द गर्नुपरेको भए पनि त्यसपछिका दिनहरूमा नेप्से शिथिल हुँदै गइरहेको देखिन्छ । त्यसो त सेयरबजारका नियामक निकायहरू र नीतिनियमहरू सेयरबजार मैत्री हुनुपर्छ सेयरबजारले गति लिनको लागि सेयरबजारले सकारात्मक गति लिनका लागि । त्यसो त नेप्से बढ्ने र घट्नेमा लगानीकर्ताहरूको पनि हात रहेका हुन्छन् नि होइन र ? कतिपय लगानीकर्ताहरू सेयरको भाउ केही घटेपछि भोलि फेरि घट्छ कि भनेर घटेको भाउमा नै हतार–हतारमा सेयर बेच्ने गरेका छन्, यसले पनि नेप्से घट्नेमा मद्दत गरेका हुन्छन् ।

अर्कोतिर, नेप्से घट्ने र बढ्ने भनेको माग र आपूर्तिमा भरपर्ने हुन्छ । माग र आपूर्तिको सन्तुलन नमिलेपछि सेयरबजार र सेयरको भाउ घटबढ हुने गरेका हुन्छन् । त्यसो त मागभन्दा बढी आपूर्ति बढी भए सामानहरूको भाउ घट्ने हुन्छ । यो अर्थशास्त्रको सिद्धान्त पनि हो । पछिल्लो समयमा सेयरबजारमा सेयरको मागभन्दा आपूर्ति बढी भइरहेको सरोकारवालाहरू बताउँछन् । पछिल्लो समयमा नयाँ–नयाँ कम्पनीहरूको सेयरहरू निष्काशन भइरहेका छन् भने नयाँ–नयाँ कम्पनीहरूको नेप्सेमा सूचीकृत पनि भइरहेका छन् भने विभिन्न कम्पनीहरूको हकप्रद सेयरहरू पनि धमाधम निष्काशन भइरहेको कारणले पनि बजारमा बिक्रीको चाप बढेको कारणले पनि सेयरको भाउ बढ्न नसकेको बताउँछन् जानकारहरू । त्यसो त लगानीकर्ताहरू स्वयम् बिग मर्जरको कारणले लगानीकर्ताहरूसँग एकै कम्पनीहरूको सेयरको थुप्रो भइसकेको बताउँछन् मर्जर हुनुभन्दा पहिले हजार÷एघार सय पर्ने सेयरहरू अहिले मर्जरपछि दुई सयमा पनि बिक्न छाडेको बताउँछन् । लगानीकर्ताहरू मर्जर र बिग मर्जरले एकातिर बजारमा सेयरको बिक्री चाप बढाइरहेका छन् भने अर्कोतर्फ बिक्री चापको कारणले सेयरको भाउ घट्ने गरेका छन् । त्यसो त यसले लाभांशमा पनि असर गरेका छन् । बिग मर्जरमा नगएको स्ट्याण्डर्ड चार्टर्ड बैंकले सेयरधनीहरूलाई १९ प्रतिशत लाभांश दिएको छ भने एभरेस्ट बैंकले २० प्रतिशत लाभांश दिएको थियो । तर बिग मर्जरमा गएका नबिल बैंकको ११ प्रतिशत लाभांश छ भने ग्लोबल आईएमई बैकको नौ प्रतिशत लाभांश रहेको छ । यसले के देखाउँछ भने बैकहरू ठूलो मात्र भएर पुँजी मात्र धेरै भएर पनि नहुने रहेछ भन्ने देखाएका छन् । कतिपयको भनाइमा सेयरबजारबाट लगानीकर्ताहरूले खर्बौँको रकम डुबाइसकेका भए पनि नेपाल राष्ट्र बैंक र गभर्नर साहेब भने सेयरबजारप्रति खुला उद्धार हुन सकिरहेका छैनन् । गभर्नरसाहेब जाने बेलामा त सेयरबजारको लागि केही राम्रो गरेर जानु नि । सेयरबजार भनेको देशको अर्थतन्त्रको एउटा पाटो हो सेयरबजारले देशको लागि पुँजी निर्माण गर्ने गर्छ । सेयरबजार बढे लगानीकर्ताहरूको मनोबल बढ्छ, सरकारलाई सेयरबजारबाट राजस्व बढ्छ भनेर गभर्नर साहेबले नबुझेको त पक्कै होइन होला तर पनि नेपाल राष्ट्र बैक र गभर्नर साहेब सेयरबजारप्रति किन रुखो व्यवहार ?