घट्दो पेट्रोलियम पदार्थको आयात र सम्भावित चुनौती

काठमाडौं । नेपालको अर्थतन्त्र पूर्णरूपमा आयातमुखी रहेको छ । यस अर्थमा आयातमार्फत हुने राजस्व संकलन नै सरकारको प्रमुख आम्दानीको स्रोत हो । आयातमुखी अर्थतन्त्रलाई हामीले अहिलेसम्म पनि उत्पादनमुखी बनाउन सकेका छैनौँ । यस्तो नहुनु भनेको भविष्यको लागि सबैभन्दा ठूलो चुनौती हो । आयात र राजस्वको कुरा गर्दा नेपालको अर्थतन्त्रमा पेट्रोलियम पदार्थको आयात महत्वपूर्ण राजस्व स्रोत हो । यसको भविष्यमा हुने सम्भावित कमीले सरकारलाई ठूलो आर्थिक चुनौतीसँग जुध्न बाध्य पार्न सक्छ ।

अहिले विद्युतीय सवारी साधन (ईभी)को प्रयोगले विश्वव्यापीरूपमा वृद्धि भएको छ । यसले गर्दा नेपालमा पनि यसको प्रयोग बढ्ने अपेक्षा गरिएको छ । यसले पेट्रोलियम पदार्थको आयातमा निर्भरता घटाउने छ र सरकारको राजस्वमा नकारात्मक प्रभाव पर्न सक्छ । यो समस्या दीर्घकालीन समाधानको लागि सरकारको नीति निर्माण र रणनीतिक योजना आवश्यक छ । यसका लागि सरकारले राजस्व अर्थात् आम्दानी र उत्पादनका अन्य क्षेत्रहरू पहिल्याउनुपर्छ । जसले गर्दा घट्दो पेट्रोलियम पदार्थको आयातको बीचमा पनि अर्थतन्त्र चलायमान हुन सक्छ । सरकारलाई आर्र्थिकरूपमा कमजोर भएको अनुभव कम हुन सक्छ । ती क्षेत्रमध्येका केही क्षेत्रको व्याख्या यो लेखमार्फत गर्ने प्रयास गरिएको छ ।

पर्यटन क्षेत्रको विकास: नेपाल प्राकृतिक सौन्दर्य र सांस्कृतिक धरोहरले भरिपूर्ण देश हो, जसले पर्यटन उद्योगलाई ठूलो सम्भावना दिन सक्छ । तर यो सम्भावनालाई वास्तविकतामा परिणत गर्न सरकारले विभिन्न उपायहरू अवलम्बन गर्नुपर्ने हुन्छ ।

पूर्वाधार सुधारको आवश्यकता: पर्यटन क्षेत्रमा वृद्धि गर्न मुख्यरूपमा पूर्वाधारको विकास आवश्यक छ । उदाहरणका लागि पोखरा, जो पर्यटकीय नगरीको रूपमा प्रख्यात छ, त्यहाँको अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको स्तरोन्नति गर्न सकिन्छ । यसले पर्यटकहरूको आगमनलाई सहज बनाउँछ र पर्यटनलाई थप प्रोत्साहन दिन्छ । यस्तै, लुम्बिनीको विकास, जहाँ गौतम बुद्ध जन्मिएका थिए, धार्मिक पर्यटनको लागि महत्वपूर्ण गन्तव्य बन्न सक्छ ।

प्रचार–प्रसार र डिजिटल मार्केटिङ: नेपालका पर्यटकीय स्थलहरूको अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा प्रचार–प्रसार गर्न आवश्यक छ । उदाहरणका लागि भिजिट नेपाल अभियानले पर्यटनलाई प्रोत्साहन गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो । यद्यपि महामारीका कारण लक्ष्य प्राप्त गर्न सकिएन । भविष्यमा यस्ता अभियानलाई निरन्तरता दिई नेपाललाई विश्वभरका पर्यटकका लागि प्रमुख गन्तव्यका रूपमा स्थापित गर्न सकिन्छ । डिजिटल मार्केटिङ, सामाजिक सञ्जाल र अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन मेलाहरूमा सहभागी भएर नेपालको पर्यटनलाई विश्वव्यापी बनाउने प्रयास गर्न सकिन्छ ।

स्थानीय समुदायको सहभागिता: पर्यटनबाट स्थानीय समुदायको आर्थिक उन्नति र सशक्तीकरणको लागि उनीहरूको प्रत्यक्ष सहभागिता आवश्यक छ । उदाहरणका लागि चितवनको सौराहा क्षेत्रमा सामुदायिक होमस्टे र स्थानीय गाइडको सहभागिताले पर्यटकलाई प्रामाणिक अनुभव प्रदान गर्दैछ । यस्ता कार्यक्रमलाई देशभरि विस्तार गर्न सकिन्छ । जसले पर्यटनबाट प्राप्त आम्दानीको ठूलो हिस्सा स्थानीयस्तरमा रहन सहयोग पुर्याउँछ ।

कलकारखाना र औद्योगिक विकास: नेपालको दीर्घकालीन आर्थिक समृद्धिका लागि औद्योगिक विकासमा जोड दिनु अत्यन्त जरुरी छ ।

सरल र प्रोत्साहनकारी नीति निर्माण: नेपालमा उद्योग स्थापना र सञ्चालनका लागि सरकारले सरल र आकर्षक नीतिहरू ल्याउनुपर्छ । उदाहरणका लागि सरकारले विभिन्न कर छुट, अनुदान र प्रोत्साहन योजना ल्याएर उद्योग स्थापना गर्न चाहनेहरूलाई प्रोत्साहित गर्न सक्छ । यस्तै, उद्यमशीलतामा युवाहरूको सहभागिता बढाउन तालिम कार्यक्रम र सहुलियतपूर्ण कर्जा योजना ल्याउन सकिन्छ ।

प्राविधिक शिक्षा र तालिमको महत्व: उद्योग क्षेत्रलाई दक्ष जनशक्ति उपलब्ध गराउन प्राविधिक शिक्षा र तालिमको प्रवर्द्धन गर्न आवश्यक छ । उदाहरणका लागि आईटी पार्कहरूमा काम गर्नसक्ने दक्ष जनशक्ति तयार गर्न विशेष तालिम कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्न सकिन्छ । यसले उद्योगलाई आवश्यक पर्ने सीपयुक्त जनशक्ति उत्पादन गर्न सहयोग पुर्याउँछ ।

औद्योगिक पार्कहरूको स्थापना: देशभर औद्योगिक पार्कहरूको स्थापना गरेर उद्योगीहरूलाई सुविधाजनक वातावरण प्रदान गर्न सकिन्छ । उदाहरणका लागि वीरगञ्जको औद्योगिक क्षेत्रलाई थप विस्तार गरेर नेपाल–भारत व्यापारलाई प्रोत्साहन दिन सकिन्छ । यस्तै, देशका विभिन्न क्षेत्रमा औद्योगिक पार्कहरू स्थापना गरेर लगानीको वातावरण तयार गर्नुपर्छ ।

निर्यातको प्रवर्द्धन: नेपालको निर्यात वृद्धि र विविधीकरणले विदेशी मुद्रा सञ्चिति सुधार गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ ।

उत्पादनको विविधीकरण: नेपालले आफ्नो निर्यात उत्पादनको विविधीकरण गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । उदाहरणका लागि नेपालले परम्परागत चिया, जडीबुटी र हस्तकलाका सामानहरू निर्यात गरिरहेको छ । तर यी वस्तुहरूको निर्यातलाई थप विस्तार गर्न सकिन्छ । जस्तै, उच्च गुणस्तरको अग्र्यानिक चिया, अल्लो, र विभिन्न औषधीय जडीबुटीहरूको उत्पादन र प्रशोधन गरेर अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा बेच्न सकिन्छ ।

व्यापारिक सम्बन्ध विस्तार: नेपालले नयाँ अन्तर्राष्ट्रिय बजारहरू खोजी गर्नुपर्छ । उदाहरणका लागि नेपाली हस्तकलाका सामानजस्तै ढाका कपडा, अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा अत्यन्त लोकप्रिय छन् । यस्ता उत्पादनको प्रचार–प्रसार गरेर नयाँ बजारहरूमा प्रवेश गर्न सकिन्छ । यस्तै, दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग संगठनका सदस्य राष्ट्रहरूसँग व्यापारिक सम्बन्ध विस्तार गरेर नयाँ बजारहरूमा नेपाली उत्पादनको माग बढाउन सकिन्छ ।

प्रविधिको उपयोग: उत्पादन र प्रशोधन प्रक्रियामा आधुनिक प्रविधि प्रयोग गरेर नेपाली उत्पादनको गुणस्तर र प्रतिस्पर्धात्मकता सुधार गर्न सकिन्छ । उदाहरणका लागि कृषि उत्पादनहरूको प्रशोधनमा नयाँ प्रविधि प्रयोग गरेर उत्पादनको गुणस्तर सुधार गर्न सकिन्छ, जसले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नेपालको निर्यात वृद्धि गर्न मद्दत पुर्याउँछ ।

नेपालको अर्थतन्त्रलाई दीर्घकालीनरूपमा सशक्त र स्थिर बनाउन, सरकारलाई पेट्रोलियम पदार्थको राजस्वमा हुने सम्भावित गिरावटलाई ध्यानमा राख्दै पर्यटन, उद्योग, र निर्यातमा केन्द्रित दीर्घकालीन रणनीतिहरू अवलम्बन गर्न आवश्यक छ । यस्ता नीतिहरूले देशको आर्थिक विकास र समृद्धिमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछन् ।

तपाईको प्रतिक्रिया

Login

Label

{} [+]

Name*

Email*

Label

{} [+]

Name*

Email*

0 Comments

Oldest

Newest Most Voted

Inline Feedbacks

View all comments